Peter Paul Rubens 1577-1640

Rubens, schilder op eenzame hoogte
Column nr 484
In het Paleis van de Schone Kunsten te Antwerpen tref je veel van zijn kruisafnames aan. Hieronder treft u een detail van zo'n werk aan. De meeste van deze schilderijen hadden forse afmetingen van drie meter bij 2.50 meter en dienden als altaarstukken. Wellicht moest het de priesters in de liturgie inspireren, wanneer zij bij een misviering voorgingen. En het is met de mensen die die kerken beheerden al hetzelfde als met veel kunstverzamelaars. Je kunt op een werk uitgekeken raken en dat gold ook voor de bedienaren, de pastoors, de kapelaans, de bisschop etc. Dan werd zo'n schilderij van de wand gehaald, maar omdat het een Rubens was, werd het zorgvuldig ergens opgeborgen en sommige van deze werken kregen een museale status als tijdsbeeld van de 17e eeuw.

Peter Paul Rubens , Detail kruisafname 1611, schilderij hangt in Onze Lieve Vrouw kathedraal te Antwerpen. Het is het rechterpaneel van het vier meter hoge schilderij en stelt de opdracht van Jezus in de tempel voor.Het linkerpaneel van dit grote werk verbeeldt het bezoek van Maria aan Elisabeth en het middenpaneel  laat veel figuren zien die allemaal bezig zijn het lichaam van Christus van het kruis af te halen. Op de dwarsbalk zie je twee mannen die met een groot laken het lichaam langzaam laten zakken. In totaal acht personen in tragische houdingen regelen de kruisafname in een bijzondere verticale opbouw

Hieronder een kleine passage uit Gombrich's  Eeuwige schoonheid : "Hij had de weergaloze gave om grote kleurrijke composities te scheppen, die tegelijkertijd met zo'n veerkrachtige  en energie waren doordrenkt dat deze hem roem en succes verzekerden, zoals geen schilder voor hem had mogen behalen. Zijn komst was daarbij buitengewoon geschikt om de pracht en praal van paleizen te verhogen en de machten van deze wereld te verheerlijken dat hij in de kringen,waarin hij zich bewoog een soort monopolie bezat.  Het was de tijd, waarin de religieuze en sociale spanningen van Europa losbarstten : op het vasteland de verschrikkelijke Dertigjarige oorlog en in Engeland de burgeroorlog. Aan de ene zijde stonden de absolute monarchen  en hun hoven - de meesten ondersteund door de katholieke kerk - aan de andere kant de opkomende handelssteden, meestal protestants gezind. De Nederlanden waren verdeeld in het protestantse Holland dat aan de katholieke Spaanse overheersing weerstand bood en het katholieke Vlaanderen dat vanuit Antwerpen door Spanje werd geregeerd. Als schilder van het katholieke kamp is Rubens tot zijn unieke positie gestegen. Hij nam bestellingen aan van de Jezuiten in Antwerpen en van de katholieke heersers over Vlaanderen. koning Lodewijk de XIII van Frankrijk  en diens energieke moeder Maria de Medici, van koning  Philips III van Spanje  en koning Karel I van Engeland, aan wie hij zijn adeltitel dankte.

Peter Paul Rubens, detail van onderstaand schulderij, 1603, Prado  Madrid

Peter Paul Rubens, Ruiterportret van Don Francesco Gomez de Sandovaly Rojes, hertog van Lermo, 1603, olieverf op doek, 290.5 cm x 207.50, Prado Madrid

Hij was dus aan al die Europese hoven bekend en als diplomaat wist hij te bemiddelen als er kwesties tussen die koningshuizen ontstonden en voor wat, hoort wat. "Je mag voor ons een mooi schilderij maken, maar we stellen het zeer op prijs als je die en die koning eerst even op andere gedachten brengt. Ook in die tijd ging dat al zo.

In Antwerpen is dus veel werk van hem te vinden. In het Rubenshuis, maar evenzeer in het Paleis van Schone Kunsten en in de prachtige O.L. Vrouw kathedraal. Als u een keer in de Sinjorenstad komt, moet u niet nalaten een Rubens wandeling te maken om de grote status van deze Vlaamse meester te bewonderen. De Noord Nederlandse grote meester Rembrandt  kende hij ook. Die status van deze Noord Nederlander kwam pas na 1830 toen de Zuidelijke Nederlanden los kwamen van de Noordelijke. Er moest voor het Noorden een dergelijke grote icoon komen. De Duitse kunsthistoricus Wilhelm von Bode ( 1845-1929)  had deze Noord-Nederlander al eerder ontdekt en veel over hem geschreven. Rembrandt heeft zijn grote naamsbekendheid zeker aan deze Duitse kunsthistoricus te danken. In Berlijn vindt u aan de Spree zijn eigen Von Bode- museum. Zo lopen dit soort zaken. Geniet dus van een bezoek aan Antwerpen, Berlijn etc. Met deze kennis op zak zal dat intensiever zijn. Kunstboeken, lezingen, adviezen, essays, rondleidingen etc.

drs j.j.jong, artes admirans