Willem Witsen, schilder, fotograaf. etser, schrijver

Willem Witsen, een van de tachtigers, 1869-1923

Column nr 458 dd  30 mei 2017

Tijdens mijn studie aan de VU, werd gewerkt aan een opdracht Stadsgezichten. Mijn essay had ik de titel "Verstilde stadsgezichten" gegeven. Een van de vier werken was een schilderij van Willem Witsen onder de  titel De Oude Schans te Amsterdam. Het schilderij was eigendom van het Stedelijk Museum te Amsterdam en ik wilde dat graag van dichtbij goed bekijken om een beschrijving te kunnen maken. Het lag niet  in het depot aan de Stadhouders kade, maar in het depot op het industrieterrein pal als je uit de Coentunnel komt. Het schilderij was keurig uit de opslag gehaaald en kon langs alle kanten het schilderij bekijken zoals de verflaag, de verfstreek etc.

Willem Witsen, De Oude Schans te Amsterdam, 1899/1900, olieverf op doek, 100 x 130 cm, Stedelijk Museum Amsterdam

Willem Witsen, De schaapherder,1887 olieverf op doek, 76 x 62 cm, Witsenhuis

Beide schilderijen laten de kwaliteit van werken zien van Willem Witsen. Het bovenste schilderij is het grootste werk uit zijn collectie. De geschilderde panden bestaan niet meer, zijn later afgebroken. Over het schilderij : De huizen aan de Oude Schans staan in tegenlicht , waardoor de gevels donkerder maar voren komen, terwijl door gefilterd  licht het wit van de gepleisterde gevelbanden, van de raamkozijnen en de gordijnen geel wit wordt. Fel doet de zon de sneeuw dan weer zuiverwit oplichten. De daken, de stoeprand, het zeil op de handkar en het schip krijgen hierdoor een mooi accent. De sneeuwlicht daarboven heeft een schakering van geelwit tot lichtgrijs".

Niet helemaal zult u alles kunnen herkennen van de afbeelding omdat het ook alweer een kopie van een kopie is, maar het is en blijft een buitengewoon boeiend schilderij en heb er met veel plezier aan het essay gewerkt.  

Het tweede schilderij dat staat afgebeeld zal hij gemaakt hebben tijdens zijn verblijf op het landgoed Ewijckshoeve te Den Dolder, dat zijn vader kocht of huurde in 1881. Het landgoed was eerder eigendom van het Koninklijk Huis. Hij heeft zich bij dit schilderij zeker laten beïnvloeden door tijdgenoot Antoon Mauve. Schetsen van een herder rustend op zijn staf, zijn de basis geweest voor dit schilderij. Een karakteristiek moment  koos hij uit, waar de herder even rust neemt om op zijn staf te steunen. Hij schilderde een hoge horizon op driekwart. Heeft hij in een liggende positie de herder gefotografeerd of geschetst.?  Het zonlicht valt op zijn grauwe werkbroek en werpt een schuine schaduw op de grond. Het blauw van de werkjas van de herder licht wat fel op en is in contrast met de roze wollige schapen, die hij in een paar streken schilderde.

Schilderen kon hij als de beste, laat daar geen twijfel over bestaan. Maar Willem Witsen was evenzeer tekenaar, etser, fotograaf, en schrijver. Witsen behoorde tot de groep van de Tachtigers. Hij publiceerde ook in de Nieuwe Gids, een letterkundig tijdschrift. Tot zijn directe vriendenkring behoorden G. H. Breitner, Isaac Israëls, Eduard Karsen, Jan Veth als schilders en als schrijvers Lodewijk van Deyssel, Albert Verwey en  Willem Kloos. Kortom een illuster gezelschap, door welke mensen hij werd geïnspireerd en hij op zijn beurt, deze mensen zelf weer inspireerde.

Geniet van mooie schilderen en als er ergens bij U in de buurt een expositie is, dan kunt u een kijkje nemen en vaststellen of u al in staat bent, de afbeelding te duiden en er achter te komen wat de schilder(es) heeft willen uitbeelden.

Kunstboeken, lezingen, essays, adviezen, taxaties etc. contact via deze blog

drs jjj, artes admirans

Herbestemming van gebouwen

Niet alle musea zijn als museum gebouwd

Column nr 457 dd 22 mei 2017

Na anderhalve maand met u van gedachten gewisseld te hebben over onze boeiende Rusland reis, wordt het weer eens tijd om een ander onderwerp te belichten. Wellicht is het u wel/niet opgevallen dat Jeroen Krabbe een nieuwe TV serie gaat maken over een bekende schilder. Na zijn successen met Van Gogh en Picasso, wil hij een derde schilder voor het voetlicht brengen. Mattijs van Nieuwkerk ging raden wie dat ging worden. Mondriaan?  Dat is me veel te veel een boekhouder. Ja, dat is toch wel een buitengewoon grote onderschatting van deze Nederlandse schilder, maar als je inderdaad een flamboyant verhaal wil verbeelden, dan kan dat ook met Piet Mondriaan, maar dan zal je eerst studie moeten gaan maken van moderne kunst en daarvoor zal Jeroen Krabbe zich geen tijd gunnen. Vervolgens werden nog een paar namen genoemd, maar uiteindelijk vertelde de documentaire maker dat hij zich op Paul Gauguin ging storten. Vreemd, om een Franse schilder te kiezen. Waarom niet een George Breitner, een groot Nederlands fenomeen of Isaac Israëls, Jan Sluijters?  Of is het Krabbe alleen maar om te doen om mooie en verre reizen te kunnen maken?

Tot zover de inleiding. Met u gaan we even kijken naar de gebouwen van de diverse musea. Hieronder treft u een willekeurige greep aan van een aantal musea, die gevestigd zijn in panden, die vroeger een totaal andere bestemming hadden.

Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen, gevestigd in oude opslagloodsen van de  VOC

De Borg Menkema te Uithuizen, daterend oorspronkelijk uit de 14e eeuw, door de erfgenamen geschonken aan het Groninger Museum. Rondom de Borg

stijltuinen en in het pand een fraaie verzameling Chinees en Japans porselein

Slot Zeist, gebouwd in 1677  door graaf Willem van Nassau,. In de 18e eeuw was het de hoofdvestiging van de Hernhutters. In 1960 werd het pand verworven door de gemeente Zeist en kreeg het een openbare bestemming.

Boven ziet u dan drie voorbeelden van herbestemming van gebouwen tot museum. Het pand van de VOC in Enkhuizen is nauw verbonden met het buitenmuseum, een openluchtmuseum waar veel stijlen van woningen uit het gebied van de  vroegere  Zuiderzee zijn te vinden. Je kunt er rustig een dag vertoeven en dan heb je nog lang niet alles gezien. De Borg Menkema is een oude Groninger State, waar van alles valt te beleven en ook geschikt is voor een dagje uit. Slot Zeist heeft prachtige stijlkamers en in en rond het slot worden veel activiteiten ontplooid en worden veel veilingen gehouden. Wij hebben enkele keren daar als standhouder gewerkt. Het was genieten van de ambiance en de prachtige vertrekken.

Kortom, niet elk museum hoeft nieuwbouw te zijn. Het Catarijneconvent in Utrecht is gehuisvest in  de natuurlijke ambiance van een klooster. De religieuze kunst kan geen betere behuizing hebben. Maar het transept van de vroegere Gotische kathedraal van de dom van Utrecht, wordt nu gebruikt als aula van de Utrechtse universiteit. Een museale bestemming had hier wellicht beter gepast, maar het Catharijne convent en het Centraal Museum vervullen al die functie.

Het voormalige  Scheringa museum was gehuisvest in een Landbouwhuishoudschool en zijn collectie Willinks nu eigendom van Melchers verhuist naar een kasteel ook al van de heer Melchers in Ruurlo, terwijl de voormalige schilderijen van Scheringa in museum More zijn ondergebracht.
Naast huisvesting in bestaande panden, kan je evenveel musea vinden, die als museum zijn gebouwd, zoals het Rijks, Bonnenfanten in Maastricht, Fries Museum te Leeuwarden, Stedelijk Alkmaar. Al deze musea zijn als museum gebouwd en dan kan de architect samen met de museumdirectie sturing geven aan de bouw als museum.
Heeft u wel een beetje oog voor de architectuur als u een museum bezoekt?  Het is belangrijk om daar ook alert op te blijven. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen etc.
contact via deze blog
drs jjj artes admirans

De architectuur in Moskou en St. Petersburg

Een summiere indruk van Russische architectuur in Moskou en St. Petersburg

Column nr 456 dd 15 mei 2017

Moskou: Basilius kathedraal op het Rode Plein  foto 1

St. Petersburg, foto 2 foto Izaak kathedraal met grote gouden koepel en foto 3 Kathedraal binnen de Petrus en Paulus vesting

St. Petersburg  Bovenste foto: Het Catharinapaleis buiten St. Petersburg en onder het plein voor de Hermitage met obelisk

Het is maar een summiere indruk van de meest markante gebouwen die toeristen bezoeken als ze deze beide steden bezoeken. Bij de Basilius kathedraal op het Rode Plein intrigeren de bolvormige koepels die als uien op de torens zijn gebouwd. Een goede verklaring was door mij althans niet te vinden en verder dan een verklaring dat het Oosters is, is ook maar een summiere verklaring, Het prachtige kleurenspel in banen, maakt de kathedraal tot een gebouw dat veel aandacht trekt. De tweede foto hierboven is van de Izaäk kathedraal in St. Petersburg De kathedraal stamt uit 1818 en is een ontwerp van de Franse architect  Auguste de Montferrand.  De koepel is op twee na de grootste van de wereld. De koepel van de Dom van Florence en van de Sint Pieter in Rome moest de architect voor laten gaan. Het gebouw is opgetrokken in rood graniet en grijs marmer en in de Sovjet tijd was het een atheïstisch museum. Het gebouw rust op 24.000 boomstammen, omdat de bodem op die plek zeer moerassig was. Er kunnen maar liefst 14.000 mensen is . Officieel is de kerk nog steeds een museum met veel 19e eeuwse kunstvoorwerpen. Voor de kathedraal ligt een enorm groot plein.

Foto 3

Deze kerk is  binnen de Petrus en Paulus vesting het belangrijkste gebouw en zeker niet de talloze souvenirwinkeltjes, die de vele toeristen van bezoeken. De kerk werd in 1712 door Domenico Trezzini in opdracht van Peter de Grote gebouwd. De slanke hoge toren valt wel het meeste op, is 122.5 meter hoog en in de top houdt een engel het kruis vast.

Foto 4

Het Catharinapaleis, zomerresidentie van Catharina de Grote. Het paleis ligt een stuk buiten de stad in de heuvels. Het was ruim een uur reizen met de bus.Het is een ontwerp van de architect Rastelli, in 1752 ontworpen in Rococo Stijl die overdadige luxe stijl en je kunt hier rustig stellen, dat overdaad schaadt en dan gaat het om de grote luxe die je in dit paleis aantreft. Er heeft geen maat op gestaan en de Schotse architect Cameron werd ingehuurd door de Czarin Catharina om alles naar haar wens in te vullen. Opvallend was dat in die grote balzalen Delfts blauwe hoge haarden tot aan het plafond waren gebouwd om bij de feesten de grote zaal te kunnen verwarmen.  Bij het beleg van Stalingrad in 1942/1943 waren de Duitsers tot zover gekomen en hadden het paleis nagenoeg aan flarden geschoten. Het is na de oorlog in al zijn glorie en overdaad geheel naar de oude tekeningen hersteld. Van de laatste twee zalen waren geen plafondtekeningen en deze hebben ze dan ook wit gelaten. De tuin rond dit gebouw was buitengewoon uniek en deed denken aan de Le Notre buiten bij de grote Franse paleizen en bij Sans Soussi in Potsdam.

Foto 5

Zo zie je de Hermitage liggen als je van de metro naar dit museum loopt. Het museum omvat 2.7 miljoen kunstwerken en je hebt zeven jaar nodig om voor elk kunstwerk dan 1.5 te staan. \Het museum is over meerdere gebouwen uitgestrekt zoals  de Grote en de Kleine Hermitage. Het winterpaleis van Batholomeo Rastelli was de residentie van de keizerlijke familie. Dit paleis is versierd met 400 zuilen en 16 verschillende vensters. We hebben er drie uur rondgedwaald en de high lights waarvoor we kwamen met eigen ogen van zeer nabij kunnen bekijken en beleven. De Madonna Litta van Da Vinci, maar in het bijzonder de talloze Rembrandts, Jacob Ruysdael, Jan Steen en het stilleven van Heda. Voor ons blijft het een onafwisbare beleving

Mij lijkt, dat onze Rusland reis op deze wijze behoorlijk is verwoord. Zo wilden wij u er deelgenoot van maken. De reis stond op nr 1 van ons verlanglijstje en natuurlijk gaan we nog andere reizen maken - deo volente- en dan noemen wij de steden, Wenen, Boedapest, Warschau, Milaan, Turijn en Venetië. Stuk voor stuk Europese steden die ertoe doen. Ons leven is ook bedoeld om ervan te genieten en dat kan je op deze manier realiseren. Kunstboeken, lezingen, adviezen, rondleidingen, essays, etc. neem contact op via deze blog

Alle goeds voor U

drs jjj, artes admirans

De Russische Orthodoxe Kathedralen

De fraaie architectuur van de Russische Kerken

Column nr 455 dd. 3 mei 2017

Voorlopig wordt met deze column ons bezoek aan Rusland afgesloten, tenzij er de komende week nog een onderwerp opborrelt, dat toch nog behandeld moet worden om u een enigszins een beeld te geven van het hedendaagse culturele Rusland.

Moskou op Rode Plein : Basilius Kathedraal

Moskou Maria  Hemelvaart Kathedraal met fraaie iconostase

Nederlandse Iconen gebaseerd op de Russische Orthodoxe stijl

Indruk van Rode Plein met Basilius Kathedraal en Kremlin toren

Als ik mijn bevindingen inzake de indrukmakende geloofsbeleving van de orthodoxe Russische bevolking noem, krijg je opmerkingen, ja, ze lopen daar nog achter of het geloof is daar lang onderdrukt geweest, dus belijden de gelovige Russen hun geloof met veel passie. Al die oordelen en vooroordelen overtuigen mij totaal niet. Wel viel op dat het meer vrouwen dan mannen waren, maar in Sint Petersburg stond een Russische man voor de afbeelding van een Madonna op het voorfront van een kerk, biddend kruizen te staan in het openbaar. Vele vrouwen stonden voor een icoon lang te wachten om de afbeelding aan te raken, soms te kussen en een waskaars op te steken. Bij de kaarsenstandaard was een Russische vrouw bezig, het kaarsvet op te ruimen. Op de grond stond een emmer vol met kaarsvet.  In het grote Russische orthodoxe klooster even buiten Moskou, stonden honderden mensen te wachten om een orthodoxe heilige eer te brengen en de reisleider wist te vertellen, dat deze rij in de zomer bij bepaalde feesten zich nog veel langer uitstrekte. In die bedevaartkerk ging een vrome vrouw languit op de grond en kuste naar haar beleving deze heilige grond. Nauwkeurig kon ik zien dat de bedevaartganger de sarcofaag van de heilige, al kussend op een glasplaat eer brachten. Opvallend in deze was dat zij eerst kusten met hun/haar lippen en vervolgens de schrijn nog een keer met voorhoofd of neus aanraakten en dat gedrag heb ik nooit ergens waargenomen. Het zal dus een Russische gewoonte zijn. Minder interessant als je een verhaal hoort van een gouden helm van een of andere czaar, die dan zo bijzonder is, dat je die ruimte niet eens mag betreden. Vele sarcofagen van czaren waren in deze kathedraal te zien. Opvallend in deze orthodoxe kerk, dat de kathedraal maar voor de helft voor de gelovigen toegankelijk is. De iconostase met soms vijf rijen iconen boven en naast elkaar, scheidt de gelovigen van de ruimte, waar de priesters hun heilige handelingen verrichten. De Russische Czaren lieten zich plechtig kronen door het hoofd van de Russische Orthodoxe kerk eerst in St. Petersburg en later in Moskou. Of Poetin een orthodoxe gelovige is, valt niet te beoordelen, maar met Pasen zat hij wel vooraan in de Staatskathedraal vooraan bij de Patriarch. Van een zekere mate van godsdienstvrijheid is wel sprake, maar de getuigen van Jehova, die in Rusland vrij sterk vertegenwoordigd zijn en vanuit St. Petersburg opereren, moeten uit Rusland vertrekken evenals de baptisten. Naar mijn oordeel vinden de Russen deze geloofsstromingen te Amerikaans, maar het kan evenzeer geheel andere redenen hebben. Andere minderheden als katholieken en protestanten kunnen in het huidige Rusland hun gang gaan en er zijn alweer enkele Russische katholieke bisschoppen. Dit alles mag je best positieve ontwikkelingen noemen nadat in de communistische tijd veel kathedralen werden gesloten of een bestemming als staatsmuseum kregen. Dit zijn enkele indrukken van de diverse kathedralen die we hebben bezocht en je kunt je er niet goedkoop van afmaken, dat dit verschijnsel alleen is te vinden bij de eenvoudige en arme mensen. Dit zijn echt mijn persoonlijk ervaringen en alle andere 30 toeristen zullen het wellicht heel anders hebben ervaren. Met deze column sluit ik voorlopig onze Rusland ervaringen af en gaan weer over tot al  wat in de kunstwereld in binnen en buitenland valt te beleven. Ook dat zijn boeiende zaken. Als u overweegt een Rusland reis te maken, moet u dat zeker doen. Boeiende steden en St. Petersburg heeft veel trekken van een West-Europese stad. Evenzeer zijn er natuurlijk talloze andere bestemmingen zoals New York en al die andere grote Amerikaanse steden, die een bezoek ten volle waard zijn. Kunstboeken, lezingen, adviezen, rondleidingen, essays, taxaties etc. U mag reageren via deze column

drs jjj artes admirans