Bergen NH , broedplaats voor kunstenaars

Kranenburgh, regio-museum met allure

Column nr 335 dd. 25 september 2014

Na mijn afstuderen in 2007 gaf ik diverse lezingen en rondleidingen in musea. Met de toenmalige directeur was afgesproken dat ik ook in het toenmalige Kranenburgh rondleidingen mocht geven en dat was op Marktplaats  te lezen. Een van de vele vrijwilligsters-nagenoeg allemaal dames- mailde me dat het helemaal niet kon en dat zij uiterst verontwaardigd was, dat een indringer nu zomaar rondleidingen ging geven. Als oud VU student heb ik er meerdere malen lezingen bezocht van mijn oud- docent Peter van Dael, die boeiend over de Middeleeuwen kon vertellen. De zaal zat nagenoeg helemaal vol met dames. Dat is natuurlijk een goede zaak als je met zoveel vrijwilligers/sters de zaak overeind kunt houden en dat zal ook voor directeur Wierenga aangenaam zijn. Op de universiteit, waar ik studeerde, de VU, hadden de verantwoordelijke kunsthistorici niet zoveel op met Kranenburgh, dit in tegenstelling tot het andere regionale museum in Opmeer van Scheringa. Daar werkte professor Blotkamp samen met kunstenaars voor presentatie en was een werkcollege geregeld om een bestandscatalogus te maken. Mijn medestudente Hanneke Schless , nu van Schless- Art wist echter toch docenten te bewegen om een studie te maken van Charley Toorop's  Maaltijd der vrienden:,,maar hoe graag ik ook had willen afstuderen op het fenomeen, mij werd snel duidelijk, dat je dan een jaartje langer diende te studeren om alle ins en outs van deze beweging op papier te krijgen met het risico dat men na dat jaar zegt, dat het te weinig diepgang en wetenschappelijke waarde heeft. Inmiddels is er erg veel veranderd omdat het Kunstenaarscentrum en Kranenburgh zijn samengegaan en er een flinke nieuwbouw heeft plaatsgevonden en de tuin op zeer artistieke wijze is ingericht. Daar kan je heerlijk wandelen en genieten van die talloze gespannen draden die heen en weer wiebelen en die aan de uiteinden een wortelstam of een stuk hout hebben hangen. Artistiek en boeiend. Ons laatste bezoek betrof  de expositie van  Gertrud Lestikov . Qua schilderkunst is er dan alleen te genieten van het schilderij van Jan Slujters en dat maakte veel goed, omdat er een buitengewoon grote bewondering voor deze schilder is en zijn expositie in Singer Laren enige jaren geleden heb bezocht. Later is zijn schilderij van Portret van Greta van Cooten met zwarte hoed uit 1912, uitgeleend aan een Baltisch museum, verbrand. Gelukkig heb ik nog afbeeldingen van een affiche en een afbeelding in het boek van Jacqueline de Raad c.s.. Waar liggen nu de wezenlijke verschillen tussen de vergane glorie van Scheringa en het huidige Kranenburgh. Het Scheringa museum was ondanks zijn recente ontstaan, professioneler opgezet met Emily Ansenk, als bekwaam directeur en kunsthistorica. Er was geld voor exposities en bewaking, ook al faalde deze bij de roof van dat wereldberoemde schilderij van De blauwe jurk van Tamara de Lempicka :de Poolse schilderes . Al eerder in deze column heb ik mijn afschuw uitgesproken over die stickers die je als toegangsbewijs op je kleding dient te plakken. Eerlijk gezegd- hoop ik- dat dit gauw tot het verleden gaat behoren. Voelen die Bergense dames zich te belangrijk om kaartjes bij de ingang te controleren?? Nu zitten regenpijpen en ander buitenmeubilair vol met die plakkertjes. Ik kan me niet voorstellen dat de bezoekers die een aardige geste vinden. De expositie van  Gertrud Lestikov was degelijk en professioneel opgezet en bij de groeten uit Bergen met schilderijen van Arnout Colnot, Filarski, Charley Toorop, Leo Gestel, Falconnier,  Else Berg, was het aantal veel te weinig om echt een idee krijgen van waarop Bergen zich steeds beroemt : De Bergense School. Het is ook maar een naam die door de Alkmaarse journalist Klomp is bedacht, maar niettemin wel enorm veel impact heeft gekregen. Nog altijd dient er iemand op te staan, die de duiding van het fenomeen wetenschappelijk gaat onderbouwen om alle criticasters de mond te snoeren. Dat is een opdracht voor iemand met een enorme liefde voor zijn /haar dorp met veel kennis van de regionale schilderkunst en veel kennis van de schilderkunst in het algemeen. Een degelijke onderbouwde scriptie of een proefschrift zou aan alle twijfels een eind kunnen maken. Voor deze opdracht was mijn studie tekort en aan promoveren op dit thema is een lastige weg van een groot aantal jaren. De expositie 'Groeten uit Bergen "  smaakt naar meer en in mijn visie dien je dan wel alle zalen van het hernieuwde Kranenburgh tot je beschikking te hebben. Niettemin is het museum aan de Eeuwigelaan een lustoord en dat zullen velen met mij eens zijn, Een plek om terug te komen en eens op de manier dat je normaal toegang wordt verstrekt middels scan of knipkaart. Het sticker geplak doet mij persoonlijk buitengewoon denigrerend aan, terwijl het in de ogen van bedrijfsleiding en directie vermoedelijk alleen van de praktische kant is bekeken. Geniet, leef, wees creatief, wandel, fiets, bezoek musea en schouwburgen en luister naar mooie muziek. Lezingen, rondleidingen, kunstboeken, essays, columns j.j.jong@quicknet.nl
drs jjj artes admirans

Danseres van Jan Sluyters, in dit geval Gertrud Lestikov, op het lichaam heb ik die verfoeilijke sticker geplakt, ik ga toch niet met een sticker op in een volwassen museum lopen, het is geen speeltuin.

drs jjj artes admirans

Stemmingskunst door gekleurd grijs

Gerard Bilders geschriften belangrijk voor het duiden van de 19e eeuw

Column nr 334 dd. 18 september 2014

Kunsthistorici, - je mag denken van deze mensen, wat je wilt- willen analyseren, onderzoeken, stromingen definiëren, groeperen en indelen. Waarom? Om te kunnen communiceren met elkaar en kritisch alle kunst te kunnen begrijpen en definiëren. Dat vergt veel kennis, inzicht, kritisch vermogen, verbaal talent en een goede pen om het op papier te zetten. Ook is het daarbij nog kunst om het leesbaar te houden, ook al ben je nog zo intelligent en weet je er alles van. Het hoeft geen romanvorm te zijn, maar sommige kunstcritici raken zo op drift in hun betoog dat je hen niet meer kunt volgen of vanwege hun dermate grote kennis van het onderwerp of door een te ingewikkelde betoogtrant dat je slechts flarden oppikt en soms moet vaststellen dat je het totaal niet begrepen hebt. In die zeven jaar VU is dat gelukkig maar een enkele keer gebeurd, maar taal en boeken zijn er nu eenmaal om met elkaar te communiceren, zonder dat je de lezer tot wanhoop brengt. Die kunstcritici. Je kunt er veel van leren en veel met hen oneens zijn. In mijn scriptie over Joodse kunst bij Jozef Israëls, wordt de grote criticus van de 19e eeuwse schilderkunst Jan Veth geciteerd op pagina 14 . In die passages gaat het over het beeldverbod in de Joodse religie en Jan Veth heeft aanwijzingen dat de verbeeldingskracht bij deze schilder veel groter is geweest dan dat Israëls feitelijk op zijn doek heeft kunnen weergeven. Dat is een interessant gegeven. Al even interessant is het betoog van deze criticus inzake Gerard Bilders . Het is een beetje een lang citaat, maar het verschaft u veel inzicht in die belangrijke negentiende eeuw voor de Nederlandse schilderkunst.
De vermaarde schilder-criticus Jan Veth ( 1864-1925) pleitbezorger van de Haagse School , wijdde in 1898 in een van zijn talrijke kunstbeschouwingen een lange passage aan Gerards  artistieke opvattingen. Hierbij ging Veth niet in op de literaire betekenis van Brieven en dagboeken, noch bracht hij Gerards persoonlijke worstelingen of Kneppelhouts mecenaat te berde. Bij zijn onderzoek naar de ontluikende Hollandse schilderkunst van omstreeks 1860 had hij bemerkt hoe zelden  de Haagse schilders over kunst aan het papier hadden toevertrouwd. Maar daar was  Gerard Bilders, die - men krijgt ook uit zijn werk dien indruk- een uitmuntend representant  van de nieuwe school zou zijn geworden, en die ons het voordeel biedt, dat hij zeer goed kon zeggen, wat hem bezighield. Het ligt voor de hand dat hij in dit verband Gerards thans genoegzaam  bekende uitspraken  over het sentiment van het grijze, en zijn schok van herkenning bij het zien van de Barbizon-schilders in Brussel aanhaalde. "Mij dunken deze uitlatingen van den met de broeiende jong-Hollandse kunstnoties van toen zeer vervulden 21 jarige  schilder buitengewoon opmerkelijk, vervolgde Veth.  Voor hij van die die nieuwe Franschen iets gezien had, wist hij al zeer duidelijk [ .....] naar welke kunst hij verlangde [.....] en wist hij er zich tevens direct rekenschap van te geven dat de goede Franschen eigenlijk slechts op de oude Hollanders waren doorgegaan. Vervolgens kon Veth aan de hand van Gerards uitlatingen  uitstekend een van zijn eigen stokpaardjes illustreren : de vernieuwende Haagse landschapschool was buiten kijf geworteld in de zeventiende-eeuwse Hollandse traditie, terwijl ook de vernieuwende Fransen zich daarbij deels op de oude Hollandse meester baseerden. Zo zijn Gerards ontboezemingen nog voor 1900 door een autoriteit als bewijsvoering aangewend bij een kunsthistorisch betoog. En volgens Veth boden de getuigenissen  zelfs een betrekkelijk volledigen kijk op de factoren van ontstaan onzer nieuwere kunst.'

Zo krijg je meer inzicht in de kunst van de negentiende eeuw en al jaren vanaf de periode van die scriptie verdiep je jezelf steeds meer in het tijdsbeeld en ontdek telkens weer kruisverbanden tussen Van Gogh, Jozef Israëls en nu weer Gerard Bilders. Alle drie schilders die goed konden schrijven en al is het bij van Gogh en Bilders in dagboekstijl, Jozef Israëls schreef een boek over Rembrandt en greep ook al terug naar die Gouden Eeuw. Je mag jezelf dan de vraag stellen : waren die toptalenten alsVan Gogh en Bilders nu eens vijftig geworden? Welke nieuwe ontwikkelingen hadden zij nog meer in gang kunnen zetten ?  Bilders werd maar zevenentwintig, Van Gogh maar zevenendertig
Geniet van onze prachtige nazomer, de natuur, de bloemen, de bomen, de wegtrekkende spreeuwen en de zwaluwen die zich voorbereiden op hun grote reis naar Afrika. Nog tijd voor te fietsen, zwemmen en zondags heerlijk langs de lijn te genieten van sportieve prestaties van sportende mensen. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, essays, adviezen inzake kunstwerken etc. j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj, artes admirans  

Afbeelding :  Gerard Bilders Zomerweelde, 59.5 x 49.5 cm, olieverf op doek, particuliere collectie
Misschien kunt u het beeld zelf vergroten. Het is met recht stemmingskunst : een koe, een kalf, een rustende herder en op  de voorgrond een waterpoel met eenden. Ongetwijfeld uit de tijd dat Bilders in Oosterbeek werkte.

                

Gerard Bilders, 1838-1865

Prominent lid van de Haagse School : Gekleurd Grijs

Column nr 333

Hier een fraai werk van Gerard Bilders : 1861 Een landschap met vee in de Betuwe bij een opkomende bui: ,Olieverf op doek 89 x 149 cm, particuliere collectie

Zullen we nog even in de museumwinkel kijken, was de vraag van mijn partner vorige week in het Kroller Muller museum te Otterloo. Beslist niet met de bedoeling om mijn collectie kunstboeken uit te breiden, temeer daar de meeste boeken over Vincent van Gogh en er voldoende literatuur over Seurat voorhanden is. Je kijkt wat en bewondert de talloze parafernalia die al die commerciële mensen hebben bedacht om de toeristen met een memo naar huis te kunnen laten gaan. Dan valt het oog op een kunstboek uitgegeven door Waanders Zwolle en denk vanwege het formaat meteen in termijn van 40 of 50 euro, zoals de gangbare prijs van deze boeken is. Even omdraaien en daar staat en bedrag van 12.50.  Ja, zegt de cassiere, een restant dat we aan het opruimen zijn. De titel Gekleurd grijs, auteur Wiepke Loos uitgegeven in 2009 . Brieven en boeken van Gerard Bilders en een biografie van Johannes Kneppelhout. Van mijn middelbare schooltijd weet ik nog dat deze naam voorkwam in de Camera Obscura van Nicolaas Beets, maar nimmer geweten dat het hier om een gefortuneerde man ging, die mecenas was van talloze aankomende kunstschilders, musici etc.  Gerard Bilders was een zoon van een kunstschilder, maar werd - ondanks zijn korte leven van 27 jaren- beroemder dan zijn vader. Wellicht meer talent en een betere opleiding dankzij de steun van mecenas Kneppelhout. De titel van het boek is feitelijk een contradictio in terminis -  een tegenspraak in zich, omdat grijs nu eenmaal niet gekleurd is. Voordat je dan de gehele biografie hebt doorgespit, ga je op zoek om die titel voor jezelf duidelijk te krijgen. Het door mij verworven boek van Mej, Marius, -mij zeer dierbaar-, had die passage inzake dat gekleurd grijs ook al ontdekt. Zij schreef in haar boek op  pagina 99 de volgende tekst "In 1860 schreef Bilders aan de heer Kneppelhout : ik zoek een toon, die wij gekleurd grijs noemen, dat is alle kleuren, hoe sterk ook, zoodanig tot een geheel gebracht, dat ze den indruk geven van een geurig, warm grijs [..........] Om het sentiment van het grijze zelfs in het krachtige groen te houden, is verbazend moeilijk en die het uitvindt is een gelukkige sterveling. 't Is mijn doel niet, eene koe te schilderen om de koe, noch een boom om den boom; het is om door het geheel een indruk teweeg te brengen, dien de natuur somtijds maakt" Tot zover mevrouw Marius, een boek met veel autoriteit als het gaat om de Haagse School. Als we dan de draad weer oppakken bij Wiepke Loos op pagina 111, dan wordt het Gekleurd Grijs verder verduidelijkt: "Toen Gerard in september 1860 in Brussel kennismaakte met de landschapskunst van Franse meesters als Gustave Courbet ( zie vorige columns over deze schilder) Jules Dupre en Constant Troyon, schreef hij, schilderijen gezien te hebben, waarvan hij nooit gedroomd had en er alles in te hebben gevonden dat zijn hart begeerde. In hun werk zag hij de overeenkomsten met dat van de schilders van de zeventiende-eeuwse Hollandse schilders.  - einde citaat-.  Concluderend: Gerard Bilders had na het zien van deze Franse schilders de koers bepaald in welke richting zijn stijl zich diende te ontwikkelen en dan werpt zich de vraag op: zou hij in staat geweest zijn, die stijl te ontwikkelen waarvan hij vond dat deze bij hem paste ?? Gerard Bilders vertoefde veel in Oosterbeek naar het voorbeeld van de schilders van Barbizon om in plein air te schilderen om zo realistisch mogelijk met de juist tonaliteit te schilderen. Geniet van dit werk, van de musea, maar ook van een mooi stuk muziek of musical, weer actief, fiets, wandel , doe aan mantelzorg en wees een prettig mens voor allen om u heen. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, essays, adviezen
drs jjj, artes admirans

Kroller Muller en Seurat

Professionele expositie George Seurat ( 1859-1891)
Column nr 342 dd 5 september 2014

Het is altijd een feest om af te reizen naar de Hoge Veluwe om daar in dat prachtige museum van Mevrouw Kroller Muller rond te dolen en vervolgens in de unieke tuin verbonden met het museum te wandelen en te genieten van topkunst zoals bijvoorbeeld in het Aldo van Eyck paviljoen. Je krijgt meer dan waar voor je geld en ook al miste ik dan De Barmhartige  Samaritaan van Vincent van Gogh, dat werd ruimschoots gecompenseerd met de  expositie. Het zij gezegd, dat pointillisme met al die stippeltjes en  streepjes verf deden mij minder dan de forse verfstreek van Vincent van Gogh, welke je uit honderden schilderijen meteen herkent. Het is als met het handschrift en met je eigen manier van schrijven, uniek en niemand heeft een handschrift als jij. Het werken op tablet, pc ets. heeft in dat opzicht voor enorme vervlakking gezorgd als het gaat om het persoonlijke handschrift. In het auditorium kon je een documentaire van zijn werk en werkmethode bezoeken.  Duidelijk werd dat het werken met stippen en streepjes de schilder dwingt tot een grote mate van kennis van het kleurenspectrum. Dat had George Seurat zich eigen gemaakt en had daarvoor Delacroix als voorbeeld gekozen die zich ook daar behoorlijk in had verdiept. Met name kon je bij Seurat het effect van die kleuren en streepjes etc... onderscheiden als hij strandgezichten maakte in de avondschemering. Een lichte rode gloed was op het schilderij waar te nemen ten opzichte van het strand van Honfleur bij normaal daglicht. Veel van die kleurtechniek leerde hij van Charles Leblanc, een man die zich in die kleurenleer had verdiept.  Omdat het werk toch teveel verschilde van de grote impressionisten als Monet, Manet, Renoir, Degas, Cezanne en Gauguin, werd al snel de betiteling Neo-Impressionisten gebezigd.De expositie opent met een aantal tekeningen van George Seurat en dan zie je een boom en een man ( 1884) en dan zie je de contouren al vervagen. Seurat is dan al op zoek naar nieuwe werkmethode en de tekening van het meisje dat in het museum hing, had al helemaal geen scherpe lijnen meer. Er hing een schilderij uit 1888 getiteld Rotskunst Port en Bessin (Nat. Gallery Washington) waar hij de rotspartij links hoog laat aflopen naar het strand en de rechterzijde helemaal vult met de zee in eindeloze streepjes en stipjes. Om rotsen, zee en wolken zo te schilderen vergt heel veel techniek. Nu werd uit de documentaire wel duidelijk dat het aanbrengen van de stipjes en streepjes feitelijk de finishing touch is, omdat hij alle onderlagen in de goede kleur al heeft geschilderd, maar het bleek toch dat hij met die manier van werken toch heel bijzondere effecten qua licht en stemming kon bewerkstelligen.. Hoogtepunt van de expositie - buiten de goed gedocumenteerde levensloop en het Parijse leven eind negentiende eeuw- was zonder meer het grote werk (185.5 x 152.2 ) van Circus. ( zie afbeelding) Publiek, orkest, menner, dame op paard, al met al echt een plaatje en je ruikt bijna als het ware de geur van zo'n circus met al die dieren etc. Hoe lang hij aan dit schilderij zal hebben gewerkt?  Mij lijkt enige maanden en dan diende hij nog hard door te werken ook. De schilder is in het geheel niet oud geworden. 31 jaar en dan schaart hij zich in de rijen van Dick Ket, Van Gogh etc, allemaal dertigers, die na een periode van keihard werken er zomaar ineens tussenuit knijpen.
Vergeet U niet als U in Otterloo bent, de beeldentuin met een verzoek te vereren. Daar valt veel te genieten aan prachtige beelden en ook de troffel van Oldenburg, die nu buiten het park staat.

Geniet, leef, wees creatief, ga wandelen, fietsen met dit mooie weer en wees een prettig medemens voor je omgeving. Er wordt al genoeg gebakkeleid door machthebbers. Kunstboeken, lezingen, essays, taxaties etc, drs jjj,artes admirans