Het dier in de kunst

De aparte kunst van het dieren schilderen

Column nr 408  13.700 volgers

Jan Asselijn, de bedreigde zwaan, olieverf op doek, 144 x 171 cm, 1640/1650. Rijksmuseum Amsterdam

Anton Mauve, rit langs het Scheveningse strand, olieverf op doek, 45 x 70 cm, 1876, Rijksmuseum Amsterdam

Omschrijving laatste afbeelding, zie boven. In het Windows 10 systeem niet te verwijderen. De keuze van beide schilderijen is willekeurig. Eerder had u hier wellicht de  De Stier van Potter, verwacht, maar dat beeld heeft u ongetwijfeld wel op uw netwerk. Zo ook het werk van Michelangelo Leda en de zwaan.. Die zwaan van Jan Asselijn hing op een prominente plaats in her Rijks en was in de propedeusejaren een studie-object en er werd nogal veel betekenis aan toegekend en dat had te maken met teksten die Asselijn hier en daar in het schilderij had geplaatst en een allegorie was op de verdediging van Holland door raadspensionaris Johan de Witt tegen Oranje en Engeland.  Als zodanig heeft het schilderij veel historische waarde. Het schilderij van Antoon Mauve is een representant van de Haagse School en doet ook een beetje verwijzen naar Breitner, die veel paarden schilderde onder meer voor Panorama Mesdag  en verder ook de paarden van de paardentrams op de Dam. In dat kader lijkt me dat een schilder van dieren, ook iets heeft met dieren. Van Paulus Potter was wel bekend dat hij studies maakte van koeien en stieren rond de weiden omgeving Enkhuizen, waar hij werd geboren en opgroeide. Breitner was buitengewoon gecharmeerd van paarden en het kan niet anders zijn dat je voorliefde voor dieren dient te hebben. Dieren zijn trouw, empathisch, maar missen toch duidelijk de intelligentie, de ratio, waarover de mens wel beschikt. In dat kader ben ik het beslist niet eens met professor de Waal, die onlangs in een boek publiceerde dat de mens een veredeld dier is, dat met een bijzondere hersenontwikkeling het hoogst ontwikkelde dier is. Beslist niet mijn mening. Sommige theorieën wijzen ernaar, dat de mens een afspiegeling is van een groter wezen ( God, Allah) Langs de evolutieleer kom je er niet uit, omdat elk mens een bijzondere eigen identiteit met een eigen wil en vermogen om een volwaardig goed mens te zijn in een sociale context.
Een goede kennis van mij maakte een levensgrote stier in brons voor de gemeente Schagen. De kunstenaar was oorspronkelijk boer en kocht zich uit bij zijn broer en ging schilderen, beeldhouwen, boetseren. Ook heeft hij op de markt een schaap met twee lammetjes staan. De oortjes van de lammetjes zijn wat versleten en lichter gekleurd als gevolg van het feit, dat kinderen op het lammetje willen zitten en dan de oren vasthouden. De betrokken ontwerper vindt dat hij geslaagd is in zijn opdracht om het schaap goed uit te beelden. Tevens verwijst het kunstwerk naar de lange periode van de schapenmarkt rond de grote Kerk in Schagen, die nog maar 20 jaar weg is. Nog even trachtte men het nieuw leven in te blazen op het tuincentrum dat nu Overvecht heet, maar voor een levendige markt zijn er handelaren nodig die rond de vele cafés rond de markt afrekenen met de boeren die de schapen ter verkoop inbrachten. Op het tuincentrum was die sfeer niet en de schapenmarkt heeft daar niet lang handel gedreven. 
Kunstschilders willen ook graag honden en katten schilderen. Leda en de zwaan is een geliefd thema voor kunstschilders en ook poezen/katten/honden/koeien zijn geliefde onderwerpen.
Geniet van de natuur, van de dieren met hun aanhankelijkheid, slimheid en vermogen zich staande te houden in hun biotoop.
Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, essays, adviezen, taxaties, reageren via deze blog
drs jjj artes admirans

Historisch besef

Heeft u wel een van de stichting Heemschut gehoord?

Column nr 407 dd 21 april 2016

Pand aan de Vijzelstraat te Amsterdam, architect Karel  de Bazel, (1869-1923) gebouwd tussen 1919-1926, gebouwd in opdracht van de Nederlandse Handels Maatschappij

Gesolliciteerd om rondleidingen te geven in dit fraaie gebouw, er enkele keren langs gelopen en nog steeds niet binnen geweest. Dat knaagt dan aan je en je wilt erop af, maar eenmaal als je als student uit Amsterdam weg bent, word je opgeslokt door talloze beslommeringen en verdwijnt dat goede voornemen. Die beslommeringen behelzen onder meer het behouden van het erfgoed in deze gemeenschap van mijn geboorteplaats en huidige woonplaats. Een karaktertrek van West-Friezen is onder meer dat je sloopt als een gebouw niet te restaureren is of geen functie meer heeft. Al stonden in Monumentaal Niedorp nog een zestal panden op de gemeentelijke monumentenlijst, de nieuwe gevormde gemeente Hollands Kroon heeft dat gereduceerd tot enkele. Enige fraaie woonboerderijen werden afgevoerd en of  je als historische stichting daar nu wel of niet iets tegen inbracht, ze verdwenen van de lijst. Zo ook een lagere school uit de jaren dertig met duidelijke invloed van de architecten van de Amsterdamse School. Weliswaar stond deze school op de lijst, maar de nieuwe gemeente was meer bezig om een goede prijs voor het gebouw en grond te krijgen dan onderzoek te doen of het gebouw wellicht een culturele functie zou kunnen krijgen. Alhoewel het gebouw zeker aan onderhoud toe was, maakte men een nieuw plan waar tevens een nieuw dorpshuis bij gebouwd kon worden, omdat een andere lichter gebouwde lagere school bouwkundig aan zijn einde was en zo helemaal de architectonische waarde van het oude schoolgebouw uit de jaren dertig uit het oog verloren was. Identieke schoolgebouwen uit de jaren dertig kregen in aangrenzende een her bestemming als basisschool met een geweldige uitstraling. Als voorman van de historische stichting zie je dat met lede ogen aan en volg de ontwikkelingen in de slag van de herbestemming. Een plaatselijke aannemer dient een plan in met behoud van de school in een woningbestemming en een plan met sloop van de oude school. Die aannemer komt niet rond met de gemeente en de volgende aannemer die ruimer in zijn financiële jasje zit, kan wel acht ton missen en koopt het pand. en ook nog een andere openbare school die eveneens is opgegaan in een moderne brede school.  De aannemer polst de meningen van de bevolking en laat weten er twaalf woningen te willen bouwen en vier bouwkavels voor de verkoop. Heeft U nog overwogen om het oude schoolpand in het plan een bestemming te geven? Jawel, maar dat was niet te realiseren.  We kunnen bijvoorbeeld boven in het dak geen dakkapellen bouwen, vanwege de slechte staat. Dat wordt dan voor mij snel schakelen en vraag alle voorlichters het fraaie torentje te behouden voor de definitieve sloop. Jouw inspanningen voor het behoud van het torentje wordt door de oude dorpsbewoners zeer op prijs gesteld en ondersteund. Mensen die hier later zijn komen wonen en geen binding met het gebouw hebben, houden hun schouders op. Inmiddels heeft de aannemer met de gemeente het plan goedgekeurd om het torenspitsje een passende plaats in het nieuwe bouwplan te geven/ Het torentje wordt geplaatst op een sokkel van oude metselstenen van het oude gebouw. Het plan heeft Rijdershof, een plek voor riante vrijstaande woningen, maar de prijzen van de te bouwen huizen is wat hoog en elitair en de school staat te verpieteren. Deze wordt nog bewoond met anti kraak bewoners en  oud leerlingen houden er nog een reünie en voor de rest is het erg stil rond de oude Mariaschool. Nee, toch niet helemaal. Kennissen uit Alkmaar, slecht ter been, die op deze school de beste herinneringen hebben. krijgen het voor elkaar dat zij met speciaal vervoer nog een keer naar hun geboorteplaats kunnen om die oude school nog een keer in levende lijve te ervaren.  Vele generaties kinderen werden daar onderwezen door de nonnen van Bergen en door juffrouw de Brasem, die de kinderen van de eerste klas onderwees. Jongens en meisjes, daarna in de tweede klas gingen de jongens naar de jongensschool, zoals dat in een echte katholieke gemeenschap betaamt. En weer is een pand van Monumentaal Niedorp van de lijst verdwenen. En rest slechts de parochiekerk met pastorie uit de  negentiende eeuw, die gelukkig gekoesterd wordt door alle dorpelingen en waarin veel activiteiten plaats vinden als exposities, muziekfestival, liturgie, en onlangs de opvoering van The Passion. Ondanks dat ik nu geen voorman ben van de historische club, blijf ik architectuurhistoricus en zal met blijven inzetten voor behoud van panden met historische waarden. En De Bazel dan, daar moet ik echt op korte termijn naar toe om  dat geweldige historische gebouw, dat de geschiedenis vertelt van ons land met die kolonie van de Indonesische archipel, het land van smaragd. Dat kleine landje aan de Noordzee, uitwaaiend over alle wereldzeeën, vestigde zich daar als machthebber en hield dat eeuwen vol en profiteerde daar economisch van. Ook werden goede zaken opgepakt als onderwijs, ziekenzorg etc. Natuurlijk is het goed dat het land is teruggeven aan de eigen bevolking en dat een andere bezetter ( Japan ) er ook uitgekinkeld werd. Dat is de historie van de Bazel. Als U due ergens wandelt, heb oog voor mooie gebouwen en doe het beter  als uw columnschrijver, die nog steeds niet binnen is geweest/ Het pand werd na de  Nederlandse Handel Maatschappij, eigendom van de ABN Amro, nu is het van de gemeente Amsterdam en heeft daar haar archief in gehuisvest. Kunstboeken, ook over architectuur, lezingen, voordrachten, essays, taxaties, adviezen etc : reageren via deze blog

drs jjj, artes admirans

Met excuses voor de slechte beeldkwaliteit van de foto hierboven

Het Sint Jans Hospitaal te Brugge

De middeleeuwse mens zit vol met mysteries

Column nr 406 dd 15 april 2016

In dat zelfde boekwerkje van Henk van Os, staat op pagina 25 een essay onder de titel Hans Memling bevrijdt Brugge van prutswerk"  Van Os heeft het dan over de Ursula-schrijn  Memling maakte deze schrijn  voor het Sint Jans hospitaal voor 1489 in gepolychromeerd eikenhout met beschilderde panelen ( 92, 99 x 43 cm).  Daarmede kon de oude schrijn worden vervangen omdat deze van Memling stukken mooier was.  Wat was dan die betekenis van het bewaren van botten van mensen die in de geur van heiligheid in de sfeer van de katholieke kerk waren gestorven? Daarover schrijft van Os het volgende {: De kern van zo'n middeleeuws ziekenhuis werd vaak gevormd door een reliekenschat, want relieken vormen een medicijn voor de eeuwigheid. De zieken hebben het gebed voor de relieken, de verering van de relieken, dringend nodig. Maar ze betekenen ook een belangrijke attractie voor de pelgrims, de toeristen van de Middeleeuwen.] .........
{ In het middeleeuwse ziekenhuis zorgde men niet alleen voor de zieken, maar ook voor de vondelingen en wezen en die vondelingen en wezen kregen er ook onderricht. Daarnaast was het ziekenhuis ook een opvangplaats voor pelgrims en beschikte over de bijbehorende horecavoorziening]

Hans Memling, reliekschrijn van de H. Ursula, in het Memling museum in Brugge


Een geheel andere samenleving dus. Maar er waren tastbare dingen te bewonderen, waar je bij kon bidden en offeren en dat is totaal anders als de huidige bedevaartplaatsen als Lourdes,  Fatima, Banneux,. Hierbij ziet U twee afbeeldingen. De ene is van de hierboven beschreven Ursula schrijn van Hans Memling en de andere afbeelding  is een reliek-arm van de heilige Cosmas in de kathedraal van Essen. De afbeelding komt ook het boek. ook al door Henk van Os geschreven onder de titel The Way to Heaven.  Het boek werd  geschreven aan de hand van een expositie van middeleeuwse relieken die in 2001 is gehouden in de Nieuwe Kerk te Amsterdam en het Catharijneconvent te Utrecht. Met een aantal studenten bezochten we deze expositie in de Grote Kerk en kregen een gedegen rondleiding van de pater Jezuit Peter van Dael, die als kunsthistoricus middeleeuwen destijds aan de VU verbonden was.

Reliek-arm van de heilige Cosmas in de kathedraal van Essen

Relieken spelen in de RK Kerk een grote betekenis en in elk altaar in elke R.K. Kerk is een reliek ingebouwd bij de intronisatie van de kerk. Niet alleen worden de buitenmuren op een tiental punten met heilige olie gezalfd, maar ook in de altaarsteen in een reliek ingemetseld en bij het begin van een viering kust de priester die reliek.
Al heel veel jaren  geleden bezochten wij Lisieux in Normandië. De grote witte basiliek bovenop de heuvel herbergt een paar relieken ( botten ) van deze heilige kloosterzuster. Deze devotie zal ons moderne mensen niet meer zo aanspreken, maar deze katholieke gebruiken moeten ons de weg wijzen naar hetgeen deze gelovigen na de dood nog staat te wachten en met name de middeleeuwse mens dacht en voelde op een totaal andere manier als de hedendaagse mens met zijn sociale media.
Het was na zestien jaar even zoeken naar dat fraaie boekwerk van Henk van Os. Ik wist nog wel dat het een blauwe stofomslag had en dat op de cover een een gouden reliekschrijn stond. Aangezien het boek niet alle dagen nog ingekeken wordt, stond het op een voor mij onlogische plank, maar dan ga je maar naar een blauwe omslag kijken, Ik heb de Engelse versie van het boek. Het is mij niet bekend of er ook een Nederlandse is. De beide exposities zowel in de Nieuwe Kerk te Amsterdam en in het Catharijneconvent te Utrecht trokken enorm veel bezoekers.
Geniet van al het schoons dat u in de natuur, in concertzalen en musea te consumeren krijgt. Het leven is maar kort en tegen de tijd dat iemand je in een rolstoel door een museum moet loodsen, verwijt U Uzelf dat u alles eerder had moeten doen. Zo zitten wij mensen nu eenmaal in elkaar. Kunstboeken, lezingen, adviezen, rondleidingen, essays, taxaties reageren via deze  blog  jjj artes admirans 

Kunst in het Van Abbe te Eindhoven

Klassiek modernen in het Van Abbe

Column nr 405 dd 9 april 2016

Precies nog een kleine ruimte gevonden om met U van gedachten te wisselen over kunst. Ja, zegt men tegen je, je doet het jezelf aan, dat vrijwilligers werk. Ik zal U behoeden voor een opsomming daarvan. Het gaat onder meer over zingen in twee zangkoren. Het leiden van een historische vereniging en veel werk op het sociale vlak ter ondersteuning van mensen in deze gemeenschap die om wat voor reden dan ook het moeilijk hebben door verlies van huis en haard of scheiding of overlijden. Op al die vlakken raakt een mensenleven ontregeld en soms kan je met wat financiële en morele steun iemand weer verder op weg helpen. Het ligt in de bedoeling dat ik op korte termijn als taalcoach mensen met een status ga helpen onze taal een beetje te leren spreken. In hoeverre ik daarbij de kunst kan gebruiken zal proefondervindelijk moeten worden vastgesteld. Tenslotte mijn schrijverschap voor diverse bladen en het daadwerkelijk op het sportveld een sportverslag maken. Aan dat laatste ben ik wel erg verknocht omdat die voetbal-en andere sporten mij  nog altijd enorm aanspreken en het spelletje nauwgezet op de voet volg.

Het Van Abbe Museum te Eindhoven.  Een paar keer geweest en ik kan me beslist geen kenner noemen, maar al enkele jaren is een collega-studente daar werkzaam en heb nog regelmatig contact met haar. Door haar advies gingen we  kijken in de Kunsthal te Amersfoort, waar een uitgeleend werk van Richard Long was te zien en waarover ik met U al van gedachten heb gewisseld. Nu gaat het om schilders als Chagall, Picasso, Delaunay en Gris. De joodse schilder Chagall heeft herkenbaar werk als je een tiental schilderijen ven hem hebt gezien,. Het toeval wilde enige jaren terug dat ik met een organisator van lezingen in gesprek kwam die een Duitse historicus had uitgenodigd om een lezing over Chagall te geven en die zich had afgemeld. Ik stelde voor dat ik in zijn plaats een lezing ging houden aan de hand van mijn scriptie De Joodse kunst bij Jozef Israels, De lezing heb ik gehouden. Opkomst was matig, maar dat heeft wellicht gelegen aan mijn onbekendheid als kunsthistoricus en ook wellicht aan het onderwerp, omdat Jozef Israels onbekend is in deze tijd, terwijl ik bij een lezing over Van Gogh een volle zaal trok.  Hieronder treft u een werk van van Marc Chagall

Marc Chagall, Hommage & Appolinaire, 1911-1912, olieverf op doek, 203.5 x 192 cm, Van Abbe Museum Eindhoven.

Let  U even op de afmeting, twee meter bij twee meter, Dat is een groot oppervlak. Het schilderij verbeeldt Adam en Eva dia als een twee-eenheid  voor het prototype van de mens staan, Opgedragen aan de vriend en voorvechter van de kubisten, Guillaume Appolinaire. Adam en Eva staan in het midden van een cirkel die de aarde symboliseert. Er is ook een wijzerplaat te zien als symbool van de tijd. Zo suggereert Chagall dat de mens het middelpunt is van ruimte en tijd. Zoals het met elke kunstschilder/kunstenaar gaat, Het denkproces dat vooraf gaat aan het schilderen, neemt de meeste tijd in beslag, Eenmaal begonnen is het dan weer de kunst, om het werk te beëindigen naar eigen tevredenheid en ook dat is een heel gevecht. Geniet, ga eens kijken in het Van Abbe, geniet van al het goede dat het leven biedt omdat veel zaken en beslommeringen ons dermate in beslag nemen dat je niet meer tot het consumeren van het goede toekomt. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen reageren ? via deze blog svp

drsjjj artes admirans

De vrouw als geheim : uit Beeldenstorm Henk van Os

De vrouw als geheim

Column nr 404 dd 1 april 2016

Geen aprilgrap, Het heeft allemaal te maken met een boek wat in mijn bezit kwam over een beschrijving van Henk van Os als kunsthistoricus. Zijn vele publicaties en TV optreden maakten hem tot een BNer net als professor Ernst van de Wetering van het Rembrandt Research project. In mijn boekenverzameling moest een boekje staan van Henk van Os. Het is dan altijd even zoeken, maar na een minuut of tien vind je dan op een plek, die je net niet verwacht. Je gaat lezen en aangezien ik in Belgie drie jaar heb gestudeerd, boeide me dat verhaal over die feestende Belgen. Die volksaard klopt best, maar de hoofdstad Brussel is een Europees conglomeraat vanwege de EU en de stad zelf kent getto's en achterstandswijken, die anno 2016 broeinesten van terreur zijn en of je het wilt of niet, je dient ze uit te kammen en het rapaille vast te zetten. Het zevende essay ging over de Belgen, terwijl het eerste essay over het hoofd was gezien en eigenlijk nog veel boeiender was. Op de VU werd ik een keer uitgemaakt voor een seksist door een collega-studente. Sloeg nergens op. Het was naar aanleiding van een opmerking  over de redactieraad van Kunstlicht, waar ik betoogde dat er tussen mannen ook goede redacteuren zaten, maar de studente interpreteerde als alsof dames geen goede redactrices kunnen zijn en dat was wel een bijzondere vreemde interpretatie. 
De vrouw als geheim. Ook dat vraagt om verdere  uitleg. Het gaat natuurlijk niet om alle facetten van het vrouw zijn als verleidingstactieken, passie, afgunst, jaloezie, prostitutie, maîtresse etc. Nee, het gaat om het ondoordringbare gelaat van de Mona Lisa in het Louvre in Parijs of het Portret van Marguerite Mons van de Belgische schilder Theo van Rijsselberghe uit 1886,  De vader van Marguerite was beslist niet blij met het schilderij van zijn dochtertje.Die vader wilde een conventioneel en serieus schilderij van zijn dochter / Van Rijsselberghe was er juist blij mee omdat het portret wat raadselachtigheid, schoonheid en geheimzinnigheid uitstraalt. Later zou Van Rijsselberghe een portret maken dat meer bij de opdracht van vader Mons lag.
Hieronder de beide portrtten van Da Vinci en Rijsselberghe

Theo van Rijsselberghe, Portret van Marguerite Mons, 1886, olieverf op oek, 90.5 x 70.5 cm, Museum voor Schone Kunsten, Gent 

Leonardo da Vinci,Mona Lisa, olieverf op doek, 77 x 53. cm , Louvre Parijs

Opvallend bij deze beide portretten zijn de afmetingen. Het werk van Da Vinci is behoorlijk kleiner als dat van Marguerite. Andere opvallende zaak dat de Mona Lisa wereldberoemd is en door miljoenen bezoekers al is bewonderd en het in inderdaad zo, van welke kant je het schilderij ook bekijkt,ze blijft altijd naar jou kijken en dat is echt geen 1 april mop. Deze week werd ik verrast door iemand die iets vroeg over een column die ik als nr 268 op 28 augustus 2013 had geschreven over Edvard Munch. Het was even zoeken naar de column en naar het boek, maar ik heb een passend antwoord kunnen geven en als desbetreffende volger zijn essay over Munch heeft geschreven en van de schrijver een kopie krijg, wordt daar zeker aandacht aan besteed. Het voorjaar gaat kriebelen en we willen op stap om te genieten van de ontluikende natuur, de bollen en bloeiende struiken en de eerste blaadjes aan de bomen. De natuur lacht ons toe. Kunstboeken, lezingen, essays, adviezen, rondleidingen etc. reageren via deze blog

drsjjj, artes admirans