Hoe een kerksluiting voorkomen?

Het sparen van de kerken in de dorpen
Column nr 375

U had vandaag natuurlijk, 29 juli 2015 een Van Gogh column verwacht op zijn 125e sterfdag. Op 29 juli 1890 overleed Vincent in Auvers sur Oise en de gehele bevolking van Zundert, inclusief de burgemeester raakte vandaag 29 juli 2015 op het Museumplein te Amsterdam aan het Dahlia's prikken om een zelfportret van vele meters hoog te creëren. Ook  Joost Zwagerman probeerde als literator te achterhalen waar die enorme bust aan belangstelling voor Vincent van Gogh vandaan komt en of dat nooit een keer ophoudt. Vragen die je gewoon niet kunt beantwoorden.

Zo rijzen er veel vragen onder meer inzake de massale kerksluitingen in het bisdom Utrecht en graag krijgt het dorp Brummen bij deze steun om hun kerk voor het dorp te behouden. In dit bisdom is vele decennia slordig omgesprongen met het zakelijk beheer van alle opstallen van de RK Kerk in dit bisdom. Enig begrip zou er zijn zoals Amerikaanse en Canadese bisschoppen, die vanwege het slechte gedrag van het personeel de kerken voor schadeloosstelling moesten verkopen. Dat is in Nederland en dus ook in bisdom Utrecht niet aan de orde. Gewoon niet goed opgelet en parochiebesturen niet strak aangepakt en nu ineens moeten een tachtig parochiekerken het ontgelden. Tijd dus om heel kritische naar de besluiten van het bisdom en kardinaal Eyck te kijken. Is het niet af te wenden ?  In stedelijke conglomeraties, waar het beleid was elk stadsdeel een eigen parochiekerk te geven, kan je dat beleid nog wel ombuigen middels centralisatie maar dat moet wel met veel takt gebeuren, want anders gaan parochianen tegen het bisdom  procederen zoals in Beverwijk met de  Goede Raad Kerk, een creatie van Kropholler. Als kunsthistoricus is het sluiten van een architectuurkerk om het maar profaan te benaderen, eveneens een dolksteek. In de groep VU studenten ontmoette ik Herman Wesselink, een erudiete student. Hij kende nagenoeg alle kerken van Nederland, studeerde architectuur en schreef in het studentenblad  Kunstlicht 2010 onder het thema Duurzaamheid , een artikel over Hergebruik van kerkgebouwen en beschreef met name De Vondelkerk van P.H. Cuypers te Amsterdam en De Dominicanenkerk te Maastricht.

Dominicanenkerk te Maastricht werd een vooraanstaande bibliotheek, goed hergebruik

Maar hoe is dit nu allemaal zo gekomen, nadat in de 19e eeuw het katholieke reveil overging tot het bouwen al die fraaie katholieke kerken met kunst, fraaie orgels en kerkklokken. 
De meespelende factoren naar mijn mening
-  vele andere vormen van spiritualiteit
-  vertolking van bijbel en traditie niet goed vertaald naar de moderne mens
-  nagelaten kerken multifunctioneel te gebruiken
- jeugd zit verstrikt in sociale media, kent geen gemeenschapsbesef meer, contactarm en ieder voor zich
- is er bij de massale sluiting in bisdom Utrecht met name bij de plattelandskerken wel voldoende naar alternatieven gezocht
- kerken zijn  voor veel gemeenschapsdoelen te gebruiken, eerstens een klein gedeelte voor de geloofsgemeenschap, verder voor bibliotheek, vergaderruimte, aula voor de overleden mensen, expositieruimten, kantoorruimte voor stichtingen met een sociale indicatie, thuiszorg, kinderopvang etc etc. 
- het verdwijnen van dorpskerken is de doodsteek voor de dorpen, kerk is ziel van de gemeenschap
- waarom is er nog steeds geen fonds dat juist noodlijdende kerken steunt, zoals bijvoorbeeld Stichting Oudhollandse kerken en het Cuypersgenootschap
- kerken met boeiende architectuur inzetten  voor exposities, bijeenkomsten, concerten, lezingen, vestiging van stichtingen met cultureel doel

Juist nu in deze tijd waarin moskeeën en masse uit de grond worden gestampt, zoals dat in de 19e eeuw met katholieke kerken plaats vond, is het tijd om dit culturele erfgoed te koesteren en te behouden. Daar waar de jonge moslim werd gedoogd in Noord-Afrika door een katholieke vorst ( Aboutaleb in Zomergasten)  heb ik persoonlijk weinig vertrouwen in de tolerantie van de Moslimgemeenschap  ( Isis, veroveringsdrang en geweld) Goede zaak in deze is, dat het beleid van de Katholieke Nederlandse Kerkprovincie in deze niet toestaat dat na een kerksluiting het een moskee gaat worden. 

De problematiek is groot en lastig voor de bisdommen. Met het besef dat de RK Kerk juist in veel gebieden nog steeds groeit en alle jaren veel mensen katholiek worden, moet het toch mogelijk zijn in een vernieuwd reveil dit erfgoed te koesteren en te behouden, maar ben me bewust dat het opschrijven  van de problematiek gemakkelijker is dan behoud te realiseren, maar het geldt evenzeer als waarschuwing dat we alert dienen te zijn.

Laten we vooral genieten van die prachtige kerken als de Nicolaas in Amsterdam. de Vitus in Hilversum,. de Bavo van Haarlem en de Jozef kerk. De Sint Jan in Langedijk en de Werenfridus in Wervershoof.  Daarbij nog de Koepelkerk in Hoorn en de Dominicus in Alkmaar. Prachtige staaltjes van kerkenbouw.

Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, essays, taxaties, adviezen etc. reageren via deze blog
drs jjj artes admirans

De tekeningen van Vincent van Gogh

Talloze schatten in de krochten van het Van Gogh Museum

Column nr 374

Onlangs werd mij een tekening van Jozef Israels aangeboden. Buiten het feit dat er ten aanzien van de provenance weinig duidelijkheid was om de authenticiteit vast te stellen, stuit je vervolgens op het probleem van houdbaarheid van het papier. Als je het kunstwerk donker moet opbergen, heb je er weinig plezier van en een schilderij kan je in je huis een mooi plekje geven. Hoe aardig ik het ook vond dat men mij als bescheiden Jozef Israels dit werkje aanbood, heb ik toch meer mijn ratio dan mijn sensitiviteit voor kunstwerken gevolgd. Het Teylers Museum in Haarlem heeft ook prachtige Italiaanse tekeningen in bezit, maar altijd hangen er wel gordijnen voor om het daglicht tot een minimum te beperken. Dat lijkt me ook de reden dat deze kwetsbare kunstwerken diep in het donker door het Van Gogh wordt bewaard. Een ander interessant aspect is of elke kunstschilder ook een goede tekenaar is ? Ik veronderstel eigenlijk van wel, maar of het zo is, dat mag U als lezer van deze blog me mededelen. Het boekwerkje waaruit ik nu wat wetenswaardigheden put, liep ik tegen het lijf op een boekenmarkt. Ik kende het niet, maar bij het doorbladeren kwam ik snel tot de conclusie dat het niet bij mijn andere zesentwintig Van Gogh titels zat. Je dag kan dan niet meer stuk en bij mijn tweede bezoek aan de boekenstal heb je dan het geluk dat het nog niet weg is en opgetogen wordt het vervolgens doorgebladerd, bekeken en tussen de andere titels gezet. Het is een werk van de UVA kunsthistoricus Evert van Uitert onder de titel  Vincent van Gogh tekeningen. Op het titelblad staat met inkt geschreven  Van Menno. De eerste eigenaar van het boek heeft het niet meer interessant gevonden of is bij een verhuizing opgeruimd, ja, dat weet je niet. Op de achterflap in een beschrijving van de inhoud schrijft Van Uitert het volgende : Door de opgenomen landschapstekeningen en stadsgezichten kan Vincent's tocht die in Frankrijk eindigt, gevolgd worden. Evert van Uitert gaat in op zijn inspiratiebronnen.  Bij de keuze van de afbeeldingen wordt niet de eerste zinsnede gevolgd, maar zaken die Vincent haarscherp kon tekenen. U ziet ze hieronder

Vincent van Gogh, De openbare soepkeuken, 1883, Den Haag, pentekening 10x 10cm, Van Gogh museum, Amsterdam

Vincent van Gogh, Houtverkoping, 1884, 

aquarel, 33 x44 cm , Van Gogh museum Amsterdam

Vincent van Gogh, Ezelskar, 1881, Houtskool, zwart krijt, gewassen en wit verhoogd,  42 x59 cm,  Van Gogh museum Amsterdam

Tekentalent kan je Van Gogh echt niet ontzeggen, die was er volop. De stap naar het schilderen heeft hem veel innerlijke strijd opgeleverd, maar mensen in zijn omgeving hadden zijn talent allang gezien en hebben hem geholpen om die stap te zetten 

Geniet van de zomer, de bloemenpracht, het zonnige strand en de schaduwrijke bossen en wandel met de vele avondvierdaagsen en als je getraind bent kan je jezelf zelfs in Nijmegen melden, maar dan moet je al wel wat oefenkilometers achter je kiezen hebben, want anders beland je in de bezemwagen. Wees vooral een prettig mens voor diegenen met wie je veel hebt te maken.

Kunstboeken, adviezen, lezingen, rondleidingen, essays, taxaties, j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj artes admirans

Prof drs Ronald de Leeuw en het Van Gogh Museum

Vooraanstaand kunsthistoricus ( Rijksmuseum) eerder directeur van het Van Gogh museum 1986-1981

Column nr 373

Van een kennis die een relatie had met een nazaat van Vincent van Gogh, kwam het verhaal dat de familie van Gogh in de rechte lijn, na het afstaan van de collectie van Vincent aan de Nederlandse  Staat, door deze geste vrijdom van belasting had verworven. Dat is een voorstelbare deal. Maar hoe kom je er achter of het inderdaad zo is?  Het antwoord werd niet gevonden en als kunsthistoricus wil je jezelf niet als Sherlock Holmes manifesteren en heb na een poging om het van de prominente Van Gogh kenners van het Van Gogh Museum bevestigd te krijgen, het laten rusten. Ook al zouden zij het WEL weten, dan zullen ze dat en plein public toch niet zeggen. Het is zoals met alle reders in Griekenland, die dat privilegie ook hebben en nu dat voorrecht kwijt gaan raken, nu de duimschroeven worden aangedraaid. Een dagblad vandaag had het over staatsmonopolie en Sovjet mentaliteit. Nou ja, dat gaat toch wel erg ver. Maar dat partijen voor prestaties soms een contraprestatie vragen van de overheid, is legaal, al blijven veel van dit soort zaken onder de pet. 

Maar nu het onderwerp. Professor de Leeuw, van wie werkcollege werd gekregen, was enige tijd directeur van het Van Gogh.  Een erudiete man met grote kennis  die zijn opleiding in Los Angelos en Leiden had genoten en veel wetenschappelijke werk verrichtte voor overheidsinstellingen zoals hoofdconservator collecties Rijksdienst Beeldende Kunst. Daar vloeide zijn benoeming als algemeen directeur van het Gogh museum logischerwijs uit voort. In een boekwerk onder de titel Aanwinsten van het Van Gogh Museum 1986-1991, zijn drie werken van Vincent van Gogh aangetroffen, waarvan ook het gestolen werk Strand te Scheveningen bij opstekende storm, 1882, olieverf op doek, 34.5 x 51 cm., ongesigneerd. Het was een legaat van A. E. Ribbius-Peletier uit Scheveningen. Ja, dat kon die mevrouw natuurlijk nooit bevroeden, dat haar genereuze daad uiteindelijk leidde tot een ontvreemding uit het museum. Diegene die het nu ergens heeft liggen of hangen, wordt bij deze vriendelijk verzocht het werk weer te brengen waar het hoort, Het is van intrinsieke waarde voor de totale collectie, omdat het een werk is uit zijn beginperiode. Daarom ongesigneerd, omdat Vincent op dat moment zijn eerste schreden zette op zijn plan om kunstschilder te worden. Ook hij zal niet bedacht hebben dat 125 jaar na zijn dood, nog immer over hem geschreven wordt en kunsthistorici er niet genoeg van krijgen, tot in de fijnste finesses uit te pluizen hoe het allemaal precies is gegaan en hoe verder je in de tijd komt, hoe moeilijker het wordt de zaken te reconstrueren. Zinnig is dat opzicht dat Dr. Jos ten Berge met enkele andere vooraanstaande kunsthistorici in het Kroller Muller ontdekte dat al die geschilderde en genoemde hooischelven, geen hooi- maar graanschelven waren. Dat zijn details die er wel toe doen en dat geeft meerwaarde aan het schilderij. Het feit op welke wijze hij nu feitelijk aan zijn eind is gekomen is hierbij van ondergeschikt belang. 

Het hier getoonde schilderij van het strand van Scheveningen is knap geschilderd en aan Van Gogh toegeschreven vanwege de manier van schilderen. Opvallend is de geschilderde golfslag, iets wat Mesdag ook buitengewoon goed beheerste. 

Vincent van Gogh, Strand bij Scheveningen bij opkomende storm, olieverf op doek, 1882, gestolen in 2002 uit het Van Gogh Museum

Tenslotte nog een frappante uitspraak van leermeester prof drs, Ronald de Leeuw ; Kunst is iets wat je deelt. Als je het niet deelt, is het helemaal niets" .  Dat heb ik maar goed in mijn oren geknoopt en heeft me aangezet om vanaf 2007, toen ik de VU verliet, om wekelijks een column te schrijven. Tekenen en schilderen laat ik aan anderen over, maar schrijven is me meer op mijn lijf geschreven en heb al heel wat publicaties op mijn naam staan. Geniet, leef, wees creatief, wandel langs het strand en verzamel daar schelpen of andere voorwerpen. Vorige week met echtgenote stenen verzameld  na de zandsuppletie bij Camperduin/Petten. Die sieren onze tuin op. Kunstboeken, lezingen, taxaties, adviezen, tentoonstellingen, rondleidingen etc. j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj , artes admirans

Begin van schilderscarrière van Vincent

Zoekend en tastend begin

Column nr 372 dd 8 juli 2015

Het laatste aangeschafte Van Gogh van schrijfster Rosalind Ormiston Vincent van Gogh met als ondertitel Zin leven, zijn kunst, zijn brieven, was min of meer toevallig. Meerdere keren had ik het boek in mijn handen gehad in de boekhandel en verkeerde aanvankelijk in de veronderstelling dat het al in mijn boekenkast stond.  Dan is er een periode van twijfel en besluit je toch nog even alle titels te controleren. Toch niet. Voordat je dan de kans loopt dan het weg is, wordt tot aanschaf besloten. Juist de laatste zinnetje van de ondertitel maakt het boek boeiend, Nier de indeling in perioden omdat die perioden niet altijd nauwkeurig zijn te duiden, zoals al eerder betoogd in een eerdere column. Wel verrassend, dat de Van Gogh scriptie uit 2005 ook een ondertitel kende met drie karakteristieken zij het gestoeld op de titel van de scriptie : zijn geloof, zijn bewogenheid, zijn  penseel. 

De enorme bekendheid van Vincent van Gogh laat zich verder meten door de vele buitenlandse auteurs zoals onder andere ook deze Engelse architectuurhistorica. Deze keer is het laatste woord van de ondertiteling van het boek, onderwerp van deze column:ZIJN BRIEVEN. Ormiston werkt vanuit die brieven naar de schilderijen toe en deze keer wordt gekeken naar zijn vroege periode. Een passage uit een brief van Vincent aan zijn broer Theo eind december 1883. Hij is dan net terug uit Drenthe en is thuis in Nuenen. "Ik begin met te zeggen dat ik het nobel van u vind meenende dat ik het Pa lastig maak, zijn partij trekt en mij een frisch standje maakt.  Het gaat blijkbaar om geleend geld, want verder schrijft hij dan aan Theo : De F 23.80 van 1 Dec. gaf ik in zijn geheel aan Pa ( F14,00 geleend en schoenen en broek samen F 9.00 . Ik gaf de f 25.- die ge zond op 10 december aan Rappard en heb in mijn zak nog een kwartje en eenige centen. Ziedaar de rekening die gij nu begrijpt. Van hier ga ik naar Rappard/ En van Rappard misschien naar Mauve. 

Een inkijkje in de beginperiode van zijn artistieke leven, waar hij driftig op zoek is naar mensen, die hem op weg kunnen helpen om een goed kunstschilder te worden. Hierbij twee afbeeldingen uit zijn Nuenense periode. t.w. de oude toren van Nuenen uit 1884. De toren is later gesloopt en het schilderij Kerkje van Nuenen met kerkgangers, 1884, 41 x24 cm, gestolen uit het Van Gogh museum. Nog steeds niet boven water. De dieven zijn wel berecht. Konden door een klein raam naar binnen komen en hadden het gemunt op die kleine werken zoals het andere werkje  Strand Scheveningen met scheepje uit 1882, 24 x51 cm. .Beide kleine werken werden op 7 december 2002 uit het Van Gogh museum gestolen. De werken hingen op de eerste etage. Bij een bezoek aan het museum, vroeg ik een suppoost waar die twee werken nu hadden gehangen,. De man keek me verschrikt aan en spoedde zich naar een andere collega. Hem vertelde ik dat ik kunsthistoricus was en het gehoord van het Art Los Register  en was verder gewoon geïnteresseerd in deze zaak. Hoe het nu mogelijk was dat met een dergelijke beveiliging zoiets toch nog kon gebeuren. Achteraf bleek dat de inbrekers mensen van een zeer licht postuur waren, die door een klein raam de kans hadden gezien om binnen te komen.

Vincent van Gogh, Kerk van Nuenen met kerkgangers, de Ned. Hervomde Kerk waar zijn vader dominee was.

Vincent van Gogh,  Toren bij het oude kerkhof te Nuenen, 1884, toren later gesloopt

Op deze wijze het werk van Van Gogh weer uit een ander gezichtsveld benaderd en  zo kan je nog wel een tijdje doorgaan, Geniet van de zomer, van de Schone kunsten en van de fraaie architectuur als u in Frankrijk, Italië of Spanje bent. Daar valt artistiek veel te beleven. Overigens ook in vela andere landen zoals bij onze buren in Belgie en Duitsland. Trek erop uit met fiets of ga heerlijk wandelen. Kortom er valt veel te genieten in deze zomer. Kunstboeken, lezingen, essays, adviezen etc. j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj artes admirans

De stelling van Cornelia Homburg

Daarom beeldde hij niet graag religieuze onderwerpen uit ( citaat pagina 55 : onderwerp Van Gogh en religie, ( de schatten van Van Gogh) Utrecht 2007

Column nr 371

In mijn studietijd ( 2000-2007) aan de VU, typeerde een collega ons  kunsthistorici badinerend als "Plaatjeskijkers".  Een vreemde benadering, maar als je er vervolgens even over nadenkt, moet je vaststellen, dat het visuele voor een kunsthistoricus enorm belangrijk is, hetgeen je ook kunt uitdrukken met "kijken, kijken, scherp kijken en nog een keer kijken en dan verwoorden wat je hebt gezien. Als visueel boek is De schatten van Van Gogh van Cornelia Homburg zo prachtig geredigeerd, dat je veel kunt opsteken uit dit boek. Vooral alle insteekdocumenten van brieven , een plattegrond van Parijs uit 1886 , een foto van de Arlesiennes, maakt het boek buitengewoon levendig en heeft als zodanig meerwaarde. Aangezien je aandacht zich nadrukkelijker richt  op al die bijzondere snufjes en je het  daarom het boek hebt aangeschaft, is de bovengenoemde stelling vermoedelijk aan je aandacht ontsnapt.  Voor de goede context wordt hier de gehele passage vermeld 

" Van Gogh en religie"

Van Goghs relatie met religie was complex. In zijn kindertijd en jeugd was hij natuurlijk beïnvloed door zijn vader die dominee in de Nederlands Hervormde Kerk was en hij wilde zelfs even zelf dominee worden, Omdat hij die roeping  niet voortzette en zijn belangstelling voor het kunstenaarschap groeiden, ontstond een verwijdering van zijn familie. Van Gogh werd erg kritisch op zijn vader en trok de autoriteit van de kerk in twijfel. Hij kwam tot de conclusie dat de godsdienst zoals die door die instelling vertegenwoordigd werd hypocriet en geen rekening hield met gevoelens en behoeften van het individu. Daarom beeldde hij niet graag religieuze onderwerpen uit."   Einde citaat.

In 2005 werd de bachelor graad behaald met de scriptie" Vincent van Gogh en zijn religieuze kunst"

In zijn oeuvre speelt dit onderwerp best wel een behoorlijke rol, en in de inleiding van de scriptie wordt de kunsthistoricus  H. L.J. Jaffe aangehaald, die betoogde dat Vincent van Gogh de grote vernieuwer werd van de religieuze kunst. Met Gauguin discussieerde \Van Gogh hoe je bijbelse voorstellingen diende weer te geven. Daarbij paste dat Vincent van Gogh zich richtte naar andere schilders die in het verleden religieuze onderwerpen schilderden. Je kunt dan putten uit enorme bronnen omdat de schilderkunst in de Middeleeuwen en in de Renaissance en Barok de kerk als grootste opdrachtgever had. Door het vele bezoek aan musea door Vincent zal hij zeker op de hoogte geweest zijn van deze christelijke traditie. Voor de afbeelding is gekozen  'De barmhartige Samaritaan ' naar een afbeelding van  Delacroix. Als man van de christelijke caritas is dit voor mij een bijzonder werk. Waarom ? Het is een gelaagd schilderij en het stelt de de religieuze Joodse bedienaars van de tempel van Jeruzalem aan de kaak. Hoezo?  Op de Samaritanen werd met dedain neergekeken door de Joodse religieuze elite. Een leviet en een priester die onderweg naar de tempel in Jeruzalem waren, lieten die man die bestolen en mishandeld was, met recht links liggen en boden geen hulp. In hun visie was de tempeldienst belangrijker dan een mens in nood. Als U goed kijkt, ziet u die twee personen in het gebergte lopen. Jericho lag in het hooggebergte en je ging dus bergafwaarts. Het is knap door Van Gogh geschilderd.

Vincent van Gogh, De barmhartige Samaritaan , naar E. Delacroix, 1890 olieverf op doek, 77 x 50 cm,  Kroller-Muller Museum, |Otterlo

U kunt de beide figuren links gelukkig goed onderscheiden en ook de herbergier,die de gewonde man van de ezel afhelpt om hem te gaan verzorgen in zijn herberg. In 2005 kwam  wat publiciteit los rond deze scriptie, niet zozeer vanwege het onderwerp, misschien ook wel, maar veel meer, omdat iemand als pensionado een dergelijke zware studie nog durfde aan te pakken. Dat was voor meerdere mensen aanleiding om een kopie van mijn scriptie aan te schaffen en onder hen was ook Dominee  Hans  Leijdekkers uit Schagen. Hij zal ongetwijfeld inspiratie gevonden hebben bij stellingen en bevindingen die in de scriptie te lezen waren.

Geniet van de zomer, trek erop uit, maak kennis met andere culturen, steden, dorpen, gewoonten en wees creatief in het bedenken van gezellige uitjes en het bewonderen van culturele schatten. Het verrijkt nu eenmaal je leven.

Kunstboeken, lezingen, taxaties, adviezen, essays, rondleidingen etc.j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj, artes admirans

P/S. heeft u gelezen van de zoon van Frans Buunk uit Ede van de kunsthandel?  Hij gaat op een andere manier veilingen organiseren in de zaak van zijn vader. Een aanrader. Een vooraanstaand veilinghuis dat gespecialiseerd is in de negentiende en twintig eeuwse schilderkunst.