De mythe van de Bergense School

Lies Netel in haar boek "Bergense School" met scherp betoog

Column nr 355

In deze kolommen wel eens eerder betoogd, dat de docenten kunstgeschiedenis van de VU het niet hadden op de Bergense School, omdat zo zei me dr Jean Baptist Bedaux in een museum te Berlijn dat het aan kwaliteit zou ontbreken.  De kunsthistorica Lies Netel afgestudeerd aan de RUG . conservator van Museum Henriette Polak te Zwolle, heeft een degelijk onderzoek gedaan naar het verschijnsel Bergense School en zet in een helder betoog uiteen hoe het nu feitelijk zit en dat de naam- bedacht door de Alkmaarse journalist Dirk Klomp- de lading echt niet dekt. In dat kader prijs ik me dan bijgevolg gelukkig dat mijn afstudeerscriptie niet over de Bergense School heeft gehandeld, maar over de Haagse School. In het eerste geval zou ik ongetwijfeld gewoon zijn vastgelopen en een jaar voor niets hebben gewerkt.

Wat betoogt Lies Netel nu met sterke argumenten ?
- geografisch was Bergen NH  een plek waar veel kunstschilders verbleven
- je kunt geen stijltypering ophangen aan deze groep schilders
- het schilderen in de expressionistische stijl gebeurt in Amsterdam net zo veel als in Bergen NH
- in 1910 vestigen zich schilders van naam in Bergen zoals Arnout Colnot, Dirk Filarski, Henri ten Holt, Jaap Weijand, Matteus Lau, Piet Wiegman, Mathieu Wiegman, Frans Huysmans, Gerrit van Blaaderen. Verder de buitenlanders Gustave de Smet  en Henri le Falconnier. 
- dit trekt de aandacht van kunstcritici als Friedrich Huebner, die schrijft over die nieuwe Hollandse manier van schilderen: Die neue Malerei in Holland  in 1921
-In 1942 schrijft Kasper Niehaus een kritisch verhaal over deze nieuwe tendens in de schilderkunst
-In 1943 komt Dirk Klomp met zijn boek "Bergense School". Dirk was op de eerste plaats journalist en heeft geschreven wat hij zo bewonderde zonder afstand van de mensen te nemen en zonder zich verdiept te hebben in stromingen en kunsthistorie.
- in 1970 komt Adriaan Venema eveneens met een boek over de Bergense School en voegt aan het totaal van Klomp nog Germ de Jong toe, Else Berg, Harrie Kuijten,  Mommie Schwarz. Venema die  ook kunsthandelaar was, heeft het boek wellicht geschreven om zijn handel te promoten en heeft ook niet de schilders in het juiste perspectief gezet. ( een volgende keer wordt over meer van zijn publicaties geschreven. Het zijn eenvoudige pamfletten die van zijn vader zijn ontvangen, maar die slechts individueel van enige schilders wat zeggen, maar meer de nadruk leggen op Venema als journalist
- in 1994 komt er een degelijk en afdoende verklaring van de hand van Piet Boijens, kenner van het Nederlandse/Vlaamse expressionisme en analyseert dat er in Bergen Nh geen echter leider van de stroming is geweest, evenmin geen doctrinaire regels zijn gevonden, er nergens sprake was van een picturale eenheidsleer en evenmin een aestetisch program heeft bestaan.

Kunsthistorisch is derhalve de Bergense School niet in een kunsthistorisch raamwerk ( canon) te plaatsen en hebben de kunstschilders profijt gehad van de grote publieke belangstelling van schrijvers en journalisten die de schilders feitelijk ten onrechte omhoog schreven.

Feit blijft natuurlijk dat er in Amsterdam wel degelijk een schildersgroep was die veel invloed ondergingen van de Franse expressionist Henri le Fauconnier die met een buitengewoon donker palet schilderde.  Daar ondervonden  Piet Mondriaan, Leo Gestel, Piet van Wijngaert en Jan Sluijters wel degelijk invloed van en zij kwamen van tijd tot tijd, soms ook voor lange tijd naar Bergen/ In dat kader past dan ook nog de mecenas Piet Boendermaker. Dat was ook een man die wel wist hoe je aan de weg moest timmeren. Kortom in Bergen wisten ze in ieder geval wel hoe je je PR moet behartigen en tot op de dag van vandaag weet men dat nog als men kijkt naar de Bergense Kunstweek en het fraaie museum Kranenburgh. Rest mij Lies Netel te danken voor haar heldere betoog en u vindt hieronder een portret van haar voor een schilderij van Frans Huijsmans Danszaal in  de Rustende Jager te Bergen Nh. Inderdaad donker en met zwaar aangezette lijnen 

Foto uit Alkmaarse Courant dd 23 februari 2015 bgv opening expositie Piet Boendermaker , mecenas van de  Bergense School, 21-02-2015 tot 25-10-2015 in Stedelijk Museum Alkmaar

Een bezoekje aan deze expositie is u al eerder aanbevolen en u zult er van genieten, zoals u ook van alle andere geneugten van het leven wilt en kunt genieten tijdens nu ook weer de jaarlijkse boekenweek. Om met Maarten 't |Hart te spreken, voor mij is leven : lezen. Wees verder creatief en een gezellig mens voor diegenen met wie u veel te maken heeft en blijf de schone kunsten bewonderen. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, essays, adviezen bij exposities etc etc. reageren graag via deze blog

Drs JJJ artes admirans