Joodse kunstenaars na de Holocaust

Soll LeWitt 1928-2007

Column nr 508 dd 30 mei 2018

Al meerdere keren is de architectuur van de Joodse architect Daniel Libeskind voorbij gekomen. De heftige vormen desoriënteren je, waarmede de architect het grootste drama in de mensengeschiedenis tot uitdrukking brengt, Minder expressief maar uiterst beeldend doet de kunstenaar  Sol LeWitt dat ook en laat blijken dat het drama der drama's nooit vergeten mag worden om herhaling te voorkomen. Of de gehele mensheid daar weet van heeft, valt te betwijfelen, gezien de geweldgolven in Syrië, Israël en of alle plekken in de wereld waar gevochten wordt.

Soll LeWitt bouwde een witte piramide als een stille getuige van afwezigheid van de joden in Munster en een Zwarte vorm voor de vernietigde  joodse gemeenschap van Hamburg Altona 1989.

Aan de hand van de Witte piramide, bouwde de architect/kunstenaar de Beth Sjalom Synagoge in Chester, Connecticut. 1999

Van alle drie kunstwerken ziet u hieronder de afbeeldingen
Bron " Joodse Kunst en Cultuur van Edward van Voolen

De  Witte Piramide in Munster

Synagoge in Chester en de Zwarte Vorm in Hamburg

Feit is dat kunstenaars meer dan andere mensen, zich in een groot drama kunnen inleven en dat vorm willen geven. Dat is een gave en een groot goed en drukt ons met onze neus op die harde feiten.

Wat heeft dat dagboek van Anne Frank niet allemaal te weeg gebracht. Hou me te goede, er waren in World War II ook best wel Duitsers die het goede met de mens voor hadden, maar zij zaten verstrikt in een systeem van de top, dat mensonterend was en veel te laat door iedereen werd ontdekt. Laten machthebbers leren van de geschiedenis hoe het beslist NIET moet

Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen, essays, contact via deze blog

drs jjj artes admirans

De Joodse cultuur

Joodse kunst en cultuur

column nr 507 dd 23 mei 2018

De spanningsvelden tussen het Joodse, christelijke en islamgeloof  hebben altijd wel bestaan, al is van de zijde van de katholieke traditie wel veel veranderd en ontdaan van de middeleeuwse ketterij. Professor de Rijk van Grootseminarie Warmond die in dit dorp een tijdje als kapelaan dienst deed, heeft veel baanbrekend werk gedaan en een totaal nieuwe visie op het jodendom ontwikkeld vanuit de christelijke traditie.
Toevalligerwijs kwam mijn eindscriptie ook in aanraking met Joodse cultuur omdat De Joodse kunst bij Jozef Israëls, als onderwerp werd gekozen. Bij het beging van de eerste sessies was het uitgangspunt mijnerzijds de landschappen van de Haagse School. Beide, professor dr. Carel Blotkamp en ik kwamen uit op een geheel ander onderwerp. Kunsthistoricus Edward van Voolen heeft mede bijgedragen aan deze intensieve studie die een blik wierp op de Joodse kunst in alle facetten.
Dr. Edward van Voolen schreef later een boek onder de titel Joodse kunst en cultuur.. In dat boek schrijft hij op pagina 83 een interessante passage"
Voor 1800 hadden de joodse gemeenschappen autonomie: ze konden levens volgens eigen wetten en voorschriften. De christelijke samenleving legden joden beperkingen op in het uitoefenen van beroepen en dwongen hen soms zich te vestigen in getto's. Maar de Joden hebben nooit helemaal gescheiden geleefd van hun omgeving zelfs ten tijde van het getto was er een uitwisseling. Gelijke burgerrechten =eerst aan de joden in de VS( 1789), Frankrijk ( 1791) en Nederland ( 1796)  was geen garantie voor gelijke kansen in de samenleving  zoals de joden snel ontdekten. De emancipatie van de joodse minderheid  bleek een traag proces, waarin de joden probeerden te integreren in de samenleving als geheel. | ....| Waar mogelijk werden synagogen gebouwd  als markeringspunt in het stadsbeeld  met van buiten herkenbare joodse symbolen  als teken van een nieuw zelfbewustzijn. }....}
Anderen verkenden sporen van eerdere joodse materiële cultuur en droegen zo bij aan een renaissance van de joodse kunst  of aan de vernieuwingen van de kunst in het algemeen. Ondanks tegenslagen overheerste het optimisme in Europa, in Amerika en in Israël waar de eerste pioniers zich hadden gevestigd.  Einde citaat.

Door de eeuwen heen zijn de joden altijd een bijzondere bevolkingsgroep geweest en in veel landen konden ze zich goed integreren zoals in ons land in Amsterdam en in Antwerpen bij onze zuiderburen. De nuances binnen het joodse geloof, zijn net zoals in het christelijke, groot en een orthodoxe jood verschilt veel van een liberale jood. Opvallend in deze dat veel burgervaders in Amsterdam van joodse origine zijn en voortreffelijke burgemeester waren zoals de onlangs overleden Eberhard van der Laan. Ons land kent inderdaad een hele oude joodse traditie. Goede integratie en nuttig voor onze samenleving.
Buiten Chagall en Jozef Israëls, die u als Joodse kunstschilders kent, worden hieronder twee portretten getoond van andere bekende Joodse schilders. 

Van beide  kunstschilders was mij niet bekend dat zij van joodse origine waren, maar het is duidelijk dat in dit opzicht veel kunstenaars en schrijvers belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de Europese cultuur en dat mag ook wel eens gezegd worden. Kunstboeken, lezingen ( lezing gegeven over Jozef Israëls ) adviezen, taxaties, rondleidingen, essays, gaarne contact via deze blog

drs jjj artes admirans

  

1001 schilderijen die je gezien moet hebben

Hoe verhoudt zich de Nederlandse Kunst op internationaal niveau

Column nr 506 dd 17 mei 2018

Monnikenwerk is dat om uit te zoeken welke schilderijen je dan wilt selecteren die je dan gezien moet hebben.  Stephen Earthing, docent aan de University of Arts te Londen en Geoff Dyer schrijver hebben het aangedurfd om zo'n collectie te maken. Buiten het feit dat je misschien wel over een groot aantal schilderijen kunt discussiëren of ze wel of niet bij die selectie horen, evenzeer geldt dat je veel schilders bij twijfel gaat uitsluiten. Toch hebben de samenstellers met steun van vele musea en kunsthistorici een degelijk standaardwerk  neer gezet, dat je een goede inkijk geeft in de internationale schilderkunst. Hoe groot is dan de Nederlandse inbreng?  Er zijn er 35 geteld, dat is 3.5% . Dat is niet veel, maar zegt tevens hoe wereldwijd er wordt geschilderd en uiteindelijke zijn we toch een klein land met nu 17 miljoen inwoners, maar door de eeuwen heen veel minder bevolkt. Zijn het inderdaad schilderijen die je gezien moet hebben?  Dat is wel het geval. Hoe groot het percentage is dat uw auteur heeft gezien of fysiek of in een afbeelding. Dat zal ongeveer 50% zijn en bewijst tevens wel dat een studie kunstgeschiedenis heel breed is en dat je met veel stijlen en culturen kennis maakt. Rembrandt en Van Gogh kom je meerdere keren tegen en dan nog verschillende landschapsschilders als Albert Cuyp, Jacob van Ruysdael etc. Hieronder treft u enkele Nederlandse schilders aan en afbeeldingen van het Franse impressionisme en enkele uit de moderne tijd

Zo krijgt u met dit overzicht een kleine inkijk in de breedte van de Europese schilderkunst. Even wat anders. Het kan u niet ontgaan zijn, dat Jan Six een nieuwe Rembrandt heeft ontdekt. Hij schreef er een boekwerkje over en Jop Ubbens en Jan Six hebben het toegelicht bij de talkshow bij Jeroen Pauw. Belangrijk in deze was dat Ernst van de Wetering ook overtuigd was van de vondst van Jan Six. Tijdens mijn studie 2000-2007 heb ik al deze heren ontmoet. Toentertijd vroeg ik aan Jan Six of hij in het grachtenpand aan de Singel alle dagen genoot van al die kunstschatten waaronder de beroemde Jan Six , een van zijn verre voorvaders. Nee, zei hij, je ziet het wel, maar je raakt er ook wel aan gewend, maar zouden ze er niet meer hangen, dan zou je dat meteen opvallen. De andere heren ontmoette ik bij bezoeken bij Christies of bij een bijzondere gelegenheid op de VU. Grappig dat je ze op deze wijze nog weer een keer ontmoet. Kunstboeken, lezingen, adviezen, rondleidingen, essays etc. contact via deze blog. 

drs jjj artes admirans

Willem Witsen 1860-1923

De Etser Willem Witsen

Column nr 505 Hemelvaartsdag 10 mei 2018

Na alle perikelen rond de tweede wereldoorlog, waar de kunst een marginale rol kon spelen, keren we terug tot meer normale tijden. Met name de negentiende eeuw, de eeuw van de Haagse School en de eeuw waarin Willem Witsen als kunstschilder en etser behoorlijk furore maakte. Willem Witsen behoorde tot de Tachtigers. Hij had een brede vriendenkring  zoals G.H. Breitner,  Isaac Israëls, ,Eduard Karsen, Jan Veth en de schrijvers Lodewijk van Deyssel,  Albert Verwey, Hein Boeken en Herman Gorter, dichter Willem Kloos.  In 1885 richtte hij de Nederlandse Etsclub op. We hoeven hier niet verder in te gaan dat het etsen bij Rembrandt ook een grote rol in zijn carrière heeft betekend. Het voordeel van een ets is, dat je van 1 afbeelding vele drukken kunt maken en dat daardoor veel meer afzet mogelijk is en snel het publiek bereikt. Momenteel liegt de prijs van een ets van Rembrandt er niet om en er valt moeilijk in te schatten, hoeveel er feitelijk onder het publiek in omloop zijn.

Hieronder ziet u enkele etsen van Witsen en alhoewel het best wel een moeilijke techniek is, zal het eindresultaat vaak tot tevredenheid strekken en dat is heel wat waard. Of de techniek in kunstkringen nog wordt gebezigd is mij niet bekend. Wel bestaat er nog de zeefdruk en daar zijn ook mooie resultaten mee te behalen, maar het zeefdrukken wordt meer commercieel gebruikt.

Etsen is noeste arbeid. Nadat de afbeelding op de plaat is opgebracht, is het afdrukken een geheel eigen procedé en dat dien je wel te beheersen. Van 1 afbeelding kan je meerdere staten drukken en het is duidelijk dat de eerste staat altijd de beste is.

Een fraai herfst-tafereel met heel veel sfeer

Is echt een Amsterdams tafereel en daar mag een brug niet ontbreken

Ook dit toont aan hoeveel Willem Witsen van de stad Amsterdam hield. In dat kader is zijn schilderij  Oude Schans, een van zijn topwerken..Voor een werkopdracht bij de VU diende dit schilderij nauwkeurig te worden bestudeerd, in de opslag van het Stedelijk Museum op een industrieterrein  vlak na de Coentunnel. Het schilderij was in een prima staat. Op de weg naar het schilderij was nog het kunstwerk Ushering in banality van Jeff Koons te zien. Dat boeide me minder. Na een half uur studie op het schilderij kon ik op de door mijzelf gestelde vragen, een antwoord vinden en verwerken in de studieopdracht

In de kunstwereld gaat het de laatste tijd meestens om beroemde schilderijen en de abominabele prijzen die daarmee gepaard gaan, terwijl de tak van etsen, tekeningen, litho's onderbelicht blijft. U zult het met me eens zijn, dat een mooie ets, litho of tekening aan de wand eenieder veel plezier kan verschaffen. Dat wordt wel eens onderschat. 

Kunstboeken, lezingen, adviezen ( al veel gegeven). taxaties, rondleidingen etc. graag contact via deze blogger.

drs jjj, artes admirans

Tentoonstelling Westfaalsch-Niederrijnsche Kunst in Rijksmuseum (1941)

Een expo van de bezetter.

Column nr 504 dd 1 mei 2018

Rond de eerste dagen van Mei zie je in tal van tijdschriften en dagbladen artikelen verschijnen over Joodse onderduikers, de Arbeidseinsatz voor al onze jongens, die in de oorlogsindustrie moesten gaan werken. Een familielid hield er een gehoorstoornis aan over omdat de gezondheidszorg daar niet optimaal was. Bij het overlijden van zijn vader mocht hij naar huis om vervolgens niet meer terug te keren naar de wapenfabriek. Eigen herinneringen gelden het einde van de oorlog, waarbij de boeren geen melk meer mochten leveren. Dus melk ophalen bij de melkfabriek. Tijdens de reis, lopend naar een volgende dorp, dienden we te schuilen in mangaten langs de weg, omdat een Duitse en Engelse jager boven ons in gevecht waren en waarbij een jager uit de lucht werd geschoten. Om in de winter de kachel warm te stoken, werden er buiten het dorp clandestien bomen gekapt in de nacht en een klooster werd gebruikt om wapens van de ondergrondse te verbergen. Veel was er niet meer te koop, maar de ruilhandel was levendig en alle levensmiddelen waren op de bon als een vorm van rantsoennering. Geen honger geleden en de ongemakken konden worden opgelost.
Totaal geen weet van die Jodenvervolging en als je Westerbork hebt bezocht of Yad Vasem in Jerusalem raak je onder de indruk van dat tastbare leed en ben je een tijd stil, als je al die namen van kinderen in Yad Vasem hoort aflezen. Het gaat je verstand te boven.

Seys Inquart bij de openingsspeech in het Rijks in 1941 bij de opening van de echte Arische Kunst ( bron : 100 jaar Rijksmuseum 1885-1985)  In lichte kleding eerste rij Anton Mussert, verder Duitse officieren 

Kunst heeft in een oorlog het ook al te verduren. Het Nazi regiem hield er bijzondere ideeën op na en veel kunst uit die tijd werd als Entartet  beschouwd, als geen echte Nazi kunst.  Schilderijen werden verbrand of op andere wijze vernietigd. Van die Nazi kunst volgen enige indrukken. Allereerst ziet u een foto van Seys Inquart die in 1941 zijn gehoor, waaronder Mussert en hooggeplaatste officieren toespreekt in het Rijksmuseum bij gelegenheid van de opening van de expo Westfaalsch-Niederrijnsche Kunst. Enkele pagina's voor in de catalogus zijn verwijderd, dat zal te maken gehad hebben met het feit dat deze mensen Duitsgezind waren.

Comité van aanbeveling, dat voor in de catalogus staat.

Joss Roewer :Madchen mit Spiegel, voorstelling uit catalogus

Voorwoord Seys  Inquart met handtekening

Afbeelding uit catalogus

Witte omslag van catalogus met Swastika en Duitse adelaar

Zo ging de bezetter om met het Rijksmuseum, dat ze voor een groot gedeelte leeg aantroffen. We dienen deze oorlogstijd levendig te houden om onze jeugd bewust te maken, dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Enige generaties terug moesten alle jongens nog verplicht in militaire dienst, omdat die tijd met Russische dreiging en Berlijnse Muur het koude oorlogskarakter had. Nu zal men de jongeren moeten zeggen, dat vele jongens uit Canada, VS, Engeland, Polen hebben meegevochten om een vrij Europa met NATO  te realiseren. Met zijn allen moeten wij deze vrijheid koesteren en niet laten overwoekeren door mensen die uit andere culturen soms brutaal zich in ons vrije land vestigen zonder zich te willen aanpassen. Onze democratie is tolerant tot aan bepaalde grenzen. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen , essays, contact via deze blog

drs jjj artes admirans