Een Russische grote kunstschilder

Marc Chagall,  1887-1985

Column nr 496 dd. 28 februari 2018

Het is al weer enige jaren geleden bij een bezoek aan een iconen-expositie in de Oude Ursula kerk te Warmenhuizen, dat ik in gesprek raakte met een bestuurslid van de Schagense groep  Wat bezielt Schagen.. In de evenementenzaal van Slot Schagen, worden deze culturele activiteiten gehouden. Hij vertelde me dat een kunsthistoricus uit München  een lezing ging houden over de  van oorsprong Russische schilder  Marc Chagall.  De kunsthistoricus had zich afgemeld en ik bood aan om een lezing te houden  over een andere bekende  Joodse schilder Jozef Israëls .op wie ik aan de VU in 2008 afstudeerde. Dat was goed en voor een niet al te groot gehoor, belichtte ik de high lights van deze Nederlands Joodse schilder. Natuurlijk was Marc Chagall in een van de talloze colleges behandeld en kende je de bekende werken van De violist, maar veel verder kom je dan niet omdat je nu eenmaal het grote en brede perspectief van de gehele kunstgeschiedenis je eigen dient te maken, wil je de titel van kunsthistoricus verwerven. Toevalligerwijs liep een fraai geïllustreerd boek me in de handen. Geen wetenschappelijk werk, maar een kennismakingsboek om de schilder beter te leren kennen. Uit het boek werden enkele markante afbeeldingen gekozen die u hieronder kunt zien.

Marc Chagall, het snuifje tabak, olieverf op linnen 128 x 90 cm, 1912. privé-verzameling

Marc Chagall, De veehandelaar, 1912, olieverf op linnen, 97 x 200.5 cm .Kunstmuseum Basel

Marc Chagall portret van Viva Chagall, zijn echtgenote, 1966, Olieverf op linnen, 92 x 65 cm  Erven Chagall

Wat het meeste opvalt, is zijn bijzondere vormentaal, neigend zo nu en dan naar het symbolisme, In 1907  gaat hij naar St. Petersburg en bezoekt daar het kunstinstituut het keizerlijk genootschap tot bevordering der kunsten. Een eeuwenoud toonaangevend instituut, dat veel invloed heeft, maar waar aan de moderne kunstschilders zich wilden  onttrekken om meer modernere ideeën te kunnen ontwikkelen. In .1910 vertrekt hij uit St. Petersburg naar Parijs, waar hij exposeert bij de  Salon des independents.  In 1914 exposeert hij in Berlijn en door de oorlog wijkt hij uit naar St. Petersburg en al zijn schilderijen uit zijn Parijse en Berlijnse periode raakt hij kwijt. In 1937  wordt hij Frans  staatsburger. Op de expositie Entartete Kunst, worden 59 werken van hem in beslag genomen door de nazi's/  Hij zwerft over de gehele wereld  en geniet een grote naamsbekendheid. Opmerkelijk zijn de ontwerpen voor de ramen  voor de Synagoge van de Hadassah universiteitskliniek te Jerusalem en voor de kathedraal van Metz, voor het gebouw van de  Verenigde Naties  en plafondschilderingen voor de Parijse Opera. Hoe veelzijdig kan een kunstenaar zijn. Chagall was dat. Qua stijl is het werk uniek en inspirerend. Fysieke kennis van zijn werken ontbreekt me als de gelegenheid zich een voordoet, wordt die gelegenheid niet voorbij gegaan.  Maar onder de lezers van deze blog, zullen wellicht mensen zijn, die zijn werken beter kennen en als dat zo is, laat het horen via de blog om meer kennis over de kunstschilder te vergaren. Geniet en laat geen kans voorbijgaan. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen etc. contact via deze blog

drs jjj artes admirans

Onno ter Kuile ( 2)

Interessant hoofdstuk inzake Moderne Kunst
Column nr 495 dd 23 februari 2018

Deze week niet zoveel beslommeringen dat het schrijven van de wekelijkse column in gedrang is gekomen. Het boek van ter Kuile stond nu op zijn goede plek omdat er genoeg over was geschreven.  Bij het doorbladeren was het opgevallen dat er fraaie afbeeldingen van Moderne Kunst in stonden en dat werd de reden om naar dat hoofdstuk nog eens goed te kijken. Het is inderdaad een feit, dat Moderne Kunst het moeilijkst is om te duiden en te doorgronden. In de vernieuwingsdrang die in elke grote kunstenaar/schilder zit, kan je enig houvast vinden om beweegredenen en effecten van de Moderne kunstenaars te begrijpen. Eerlijk gezegd: deze kunst deed mij struikelen en veroorzaakte een hertentamen omdat in mijn tentamentekst iets badinerend stond, dat de docent niet tolereerde. Het ging om een werk van de Italiaanse Piero Manzoni, die naar mijn bescheiden mening wel erg ver ging in zijn kunstopvatting. Evenzeer is het moeilijk om de werken van Anton Heijboer te vatten als het gaat om wat eenvoudige lijnen, terwijl zijn lange signatuur onderaan het schilderij nog het meest boeiende is. Maar docent Willem Baars, handelaar in moderne kunst, wees ons studenten erop, dat je niet alleen moet uitgaan van de aestetica maar eerder dient te kijken naar techniek en vernieuwing. Als u hieronder enkele afbeeldingen ziet van Karel Appel, kan de nu volgende anekdote of echte overlevering u misschien helpen de werken anders te zien. Het verhaal gaat dat Appel 's avonds laat nog begon om een schilderij te maken van de grote brand in Parijs. Hij was buitengewoon intensief bezig en met veel energie smeet hij nagenoeg de kleuren  op zijn doek. Hij was zeker niet zuinig met zijn verfgebruik. Hij werkte de gehele nacht door tot de ochtend en pauzeerde en bekeek zijn werk. Was het nu af?  Nee, dacht hij, maar iedere poging om het schilderij een andere uitwerking of wending te geven faalde en zijn kwast bleef stilliggen. Om 11.00 uur in de ochtend  had hij het letterlijk bekeken in dier voege dat hij werk niet met aanvullingen nog had veranderd, maar de afwerking lag hier in het heel lang kijken naar het werk met de conclusie dat het af was. De laatste fase was gewoon een aantal uren kijken zonder nog iets te veranderen. Het werk "af"  kijken. Karel Appel deed dat met dit schilderij

Karel  Appel. De Vrijheidsschreeuw 1948. Ter Kuile schrijft hierover : De vrijheidsschreeuw een doek uit 1948, is  specifiek voor het werk dat Karel Appel ( 1921) maakte in de jaren dat de  Experimentelen hun grootste activiteiten ontplooiden. Het wekt associaties op met kindertekeningen, Vorm, kleur en lijn  zijn uiterst primair en suggereren gevoelens van blijheid. Het verrassende van dit schilderij is waarschijnlijk gelegen in de omstandigheid dat de schilder geen aansluiting zocht bij werk van andere kunstenaars maar zich ongeremd en spontaan uitte, een werkwijze die tot een  primitief en toch geraffineerd resultaat leidde. Want geraffineerd is dit schilderij wel. Let eens op hoe een kleur als het oranje afspringt tegen het omringende blauw, groen  en rood, hoe het paarsroze van de arm  tegen dit alles ingaat en de primitieve weergave van ogen, neus en mond juist zo krachtig zijn, dat deze details de schrille kleurstellingen in het gezicht overstemmen."

Karel Appel  De veroordeelden. "De krachtige expressieve schilderwijze maakt de titel eigenlijk overbodig De stijve, sterk omlijnde  kleurvlakken , kenmerkend  voor zijn Amsterdamse tijd hebben plaats gemaakt voor ruwe kleurvelden waarin met vegen  en strepen figuratieve vormen zijn aangegeven.

Het schilderij straalt veel angst uit en in de witte rechtersfiguur zie je de boeien om zijn handen. Tevens zie je dat die donkere kleuren angst en eenzaamheid laten zien, terwijl het andere werk hierboven je meer aanspreken vanwege de frisse kleuren in fraaie combinaties. Wellicht krijgt u nu een andere kijk op het moderne werk van Karel Appel. Het is nu eenmaal zo, dat je met Moderne Kunst je meer moet inspannen om het te leren waarderen. Hopelijk heeft het dat effect

Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen etc. u kunt me bereiken via deze blog.

drsjjj artes admirans

Onno Ter Kuile, 500 jaar Nederlandse Schilderkunst

Kan je in een boek 5 eeuwen Nederlandse schilderkunst beschrijven?

Column nr 494 dd 14 februari 2018

Tegen mijn gewoonte in, moest ik toch een week verstek laten gaan. Merendeels veroorzaakt door ingelaste zanguitvoeringen die met repetities mee, veel tijd vergden en ook de vaste dag van schrijven in beslag nam, Toevalligerwijs stuitte ik op bovengenoemd boek, dat na raadpleging niet op de vaste plaats stond.  Natuurlijk probeer je een efficiënte manier van boeken opbergen na te streven zonder als een bibliothecaris te werken. Alles per schilder en een scheiding tussen architectuur en beeldende kunst. Archiveren is heel belangrijk en dat dient zo te gebeuren dat je alles snel kan terugvinden. Dat lukt niet altijd. Maar als je dan het bureau kon bekijken van de directeur van de Hermitage in St. Petersburg, ja, dan ben je geneigd je af te vragen of de directeur een boek of verhandeling snel terug kan vinden. Rondom zijn bureau zag je stapels boeken liggen en het leek het bureau van mijn voormalige chef wel, die alle belangrijke paperassen op zijn bureau liet liggen. Ga je niet archiveren, was een aan hem veel gestelde vraag. Nee, zei hij, ik weet precies waar alles ligt en kan elk document zo pakken en zo zal die directeur van de Hermitage ook werken. Bovengenoemd lijvig boek was ook van zijn vaste plaats en liep toevalligerwijs weer in mijn handen, Dat boeide me en eerst  wilde ik wel weten wie Onne Ter Kuile was. Dat werd gevonden aan de binnenzijde van de fraaie uitgevoerde stofomslag. Daar stond de tekst "de auteur Onne ter Kuile ( 1929) conservator van het Rijksmuseum Twenthe te Enschede studeerde rechten te Utrecht en Kunstgeschiedenis te Amsterdam Hij was aanvankelijke wetenschappelijk ambtenaar bij het Mauritshuis en vervolgens werkzaam op het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk, Van zijn hand verscheen in het Kunsthistorisch Jaarboek een studie over Daniel Mijtens  ( 1590-1647) portretschilder aan het hof van Koning Karel I van Engeland." Een man derhalve van grote statuur die het dan ook aandurft om in EEN boek vijf eeuwen Nederlandse schilderkunst samen te vatten Ambitieus. Hij doet dat door tijdsgewrichten aan de grote namen te verbinden. Verrassend in deze is dat  hij op pagina 183  zeven pagina's wijdt aan De romantiek en was eraan voorafging. om vervolgens de boeiende 18e eeuw op te hangen aan Breitner en Van Gogh. Vincent mag zich in dit boek verheugen op maar liefst elf pagina's. Natuurlijk is jouw visie op tijdvakken en stromingen onderhevig aan persoonlijke voorkeuren en dan komen bepaalde stromingen zoals de Haagse School nagenoeg niet uit de verf. Maar elke auteur heeft de vrijheid om in te delen naar wat hij/zij belangrijk acht. Een pre van het boek is de fraaie vormgeving en het boeiende fotomateriaal. Niet veel boeken geven afbeeldingen over een gehele pagina's waaronder u er hieronder twee van ziet. Saillant detail op het eerste blad staan wat aantekeningen. Het is blijkbaar tweedehands gekocht voor 45 gulden en verder staat er dan met ballpoint geschreven :"Sinterklaas 1976, Voor Pa, van Jofie, Mieke, Juur"  Verder nog een paar kleine aantekeningen links van de handelaar. Als iemand iets herkent, dan mag hij mailen.
De afbeeldingen hieronder zijn van  Dick Ket en Breitner

Ook van tweedehands gekochte boeken kan je met volle teugen genieten en het blijft altijd grappig om te struinen op boekenmarkten en in boekhandels. Enkele kunstboeken zijn hier ook verhandelbaar en verder kunt u deze blog benaderen als het gaat om lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen, essays, met name inzake de negentiende eeuw. Daar wordt wel op gereageerd en vele schilderijen en andere werken zijn voorzien van mijn visie en waarde.Geniet van de kunst met volle teugen, een eigen dimensie in ieders leven.

drs jjj artes admirans