De Middeleeuwse handschriften

Bijbelse thema's in middeleeuwse handschriften

Column nr 493, dd 31 januari 2018

Op de verjaardag van onze prinses  Beatrix ook maar iets luchtigs. Te midden van het gekrakeel om de donorwet, het vergoedingenstelsel voor de gedupeerde Groningers door al die vervelende aardbevingen en dan tenslotte nog dd DDOS aanvallen vanuit het oosten, is het wellicht nuttig om eens achterom te kijken en wel ver achterom. De afbeeldingen die u hieronder ziet, stammen uit de vijftiende eeuw uit getijden boeken van de monniken, die daar alle dagen uit zongen. Er zijn geen makers bekend, de kunstenaars in het klooster dienden de nederigheid en  jezelf profileren was er in die kloosters niet bij. Wel jezelf wegcijferen om met zijn allen naar buiten toe een hechte gemeenschap van harmonie te laten zien aan de gelovigen die de kloosters bezochten. Het boek waaruit deze twee afbeeldingen zijn gecopieerd luistert naar de prachtige titel :Codices illustres'   The world's  famous illuminated manuscripts 400 -1600 samengesteld en geschreven door Ingo F. Walther en Norbert Wolf, Een fors en zwaar boek 35 x 26 cm met een gewicht van vier kilo. Het was een studieboek tijdens het onderdeel Beeldende kunst Middeleeuwen. Het was in de VU bibliotheek niet te koop en voorzover ik me herinner heeft een collega van mij het gekocht in Nijmegen en voor mij meegesjouwd naar de VU. Het is een Taschen uitgave en werkelijk fraai geïllustreerd.  We kennen allemaal het woord monnikenwerk. Het verfraaien van de gebedenboeken, die de monniken gebruikten voor het bidden en zingen van de getijden, was een tijdrovend werk en je diende zeker een artistieke aanleg te hebben. Rond die studie hebben we ook nog twee exposities bezocht van talloze gouden schrijnen waarin relikwieën van heiligen werden bewaard. Armen, kisten etc. Prachtig uitgevoerd, maar die weelde paste niet in die kloosters, die het eenvoudig hielden
Hieronder twee afbeeldingen van  een bijbelse passage. Het verhaal ging dat de rondtrekkende profeet Jezus op een bruiloft van kennissen aanwezig was, waar de organisatie niet vlekkeloos verliep omdat de wijn op bleek te raken. Zijn moeder Maria was ook op het feest en vroeg om een gunst aan haar zoon, die bijzondere gaven bleek te hebben. De afbeeldingen laten kruiken zien vol met water die door toedoen van haar zoon in wijn veranderden. Wonderlijk, maar het 
bruiloftsfeest was gered en het feest kon doorgaan.

De Latijnse tekst eronder is het begin van de vesper getijde, let ook op de mooie bloemversiering naast de afbeelding, Op de kleinere afbeelding daaronder zie je de talloze kruiken en de wonderdoener lijkt wel een stok in zijn handen te hebben. Men kon in de middeleeuwen de bijbelse teksten echt levendig maken en aan fantasie ontbrak het de handschriftschrijvers niet. Bedenk dat zij dit allemaal met de hand deden

De kruiken zijn weer gevuld. Een van de gasten heeft weer een vol glas in zijn hand en ook is er weer voldoende brood, want een personeelslid is het nieuwe brood alweer aan het aansnijden. Maria en haar zoon zijn te herkennen aan het aureool achter hun hoofd.

Een mooi verhaal dat tot leven is gebracht door anonieme monniken. Beeldtaal was voor hen ook belangrijk, want zij dienden wakker en scherp te blijven bij al die lange uren die zij doorbrachten in de kloosterkerk.

Een tipje van de sluier van de Middeleeuwen. Uit dat tijdsgewricht vanaf de elfde eeuw werden die prachtige gotisch kerken gebouwd in Frankrijk, de Notre Dame  te Parijs, in Reims, Rouen,Amiens, Laon, Beauvais, Sens, Senlis. Velen zijn door ons studenten bezocht en dat was een waar feest. Geniet van al dat schone, dat ons wordt geboden.  Laat geen kans voorbijgaan om dat allemaal te bewonderen. Het verrijkt uw leven. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, essays, blogs, Contact via blogger.com
drs jjj artes admirans

De standbeelden in openbare ruimte

Beelden die iets zeggen van onze nationale geschiedenis
Column nr 492 dd 25 januari 2018

Is er een Nederlandse identiteit? Jazeker. Moeten wij daar trots op zijn en dat koesteren? Zeker weten. Maar door het verdwijnen van het vak geschiedenis op de basisscholen en een bevolkingsgroei door veel inwoners uit tal van andere landen, lijkt het of die Nederlandse identiteit is ondergesneeuwd. Alle mensen uit andere landen die hier komen wonen, hebben totaal geen notie van het verleden van hun nieuwe land en komen hier met het verleden van hun eigen land. Als taalcoach voor Vluchtelingwerk Nederland probeer ik een jongeman( 25) uit Eritrea samen met een taalinstituut het Nederlands bij te brengen. Logischerwijs was hij verbaasd dat zo;n klein land een groot land als Indonesië had beheerd. Al evenzeer was hij verbaasd dat Suriname ook van Nederland is geweest en dat een aantal eilanden als Aruba, Saba, Sint Maarten, Bonaire nog bij Nederland hoorden en Nederlandse gemeenten zijn. Dat is begrijpelijk dat hij dat niet wist. Maar hoe staat het met de kennis van Nederland bij alle immigranten uit de jaren 1970. Zouden zij zich deze kennis hebben eigen gemaakt. Zo kan het zijn dat bij deze mensen geen enkel begrip bestaat van die tijd en dat zij dan ook niets begrijpen van een standbeeld als dat van Jan Pieterszoon Coen. Een Nederlandse held, die veel voor ons land heeft betekend op economisch, financieel, maatschappelijk gebied. En ja, land veroveren gaat altijd met macht, met een leger en dat is al zo vanaf de tijd van de Romeinen, die een groot wereldrijk stichtten en nog niet zo lang geleden was er nog iemand, die een derde wereldrijk wilde stichten ( Hitler). Nu ineens worden alleen maar de schaduwzijden gezien en worden zeehelden en ontdekkingsreizigers afgedaan als criminelen en massamoordenaars.  Dat klopt langs geen enkele kant, omdat in de veroverde gebieden ook veel werd gedaan in de vorm van onderwijs, educatie, landbouwontwikkeling. Er lijkt wel een revolte te ontstaan zoals  rond de jaren 1960 toen ook veel waarden op de schop gingen en er een totaal andere wind ging waaien op sociaal en maatschappelijk gebied. Ook nu lijkt het tijdsbeeld te kantelen met andere inzichten inzake cultuur, geloof en wetenschap. Vooruitgang is een goede zaak, maar je hoeft natuurlijk niet meteen alles over boord te gooien. Laten we in ieder geval een nieuwe beeldenstorm voorkomen en daar is dus dit snelschrift voor bedoeld. Aan de hand van enige afbeeldingen wordt de waarde van beelden in de openbare ruimte u voorgehouden. Buiten een grote persoonlijke voorkeur voor de schilderkunst zijn beelden ook de moeite waard om die te hebben en van enkele regionale beeldhouwers zijn wat bronzen en houten beeldjes aangeschaft. Boeiend omdat je de makers kent en hoeveel inspanningen dit deze mensen heeft gekost. Hieronder ziet u enige fraaie werken van een grote Franse beeldhouwer Auguste Rodin.
Hij maakte een prachtig werk van de Burgers van Calais.,Een aantal burgers uit deze Franse havenstad werden als losgeld gebruikt om het land van de Engelse overheersing terug te krijgen. Het andere beeld stelt Claude Lorrain ( 1892) voor,  een grote Franse landschapsschilder.Maar dacht U dat die mensen zelf zo'n standbeeld wilden?? Welnee, het waren hardwerkende mensen, maar de gemeenschappen na hun zagen in, welke betekenis, deze militair of kunstschilder had in dat tijdsgewricht. Dus politici en ambtenaren ; laat u niet door kleine groepen mensen van de wijs brengen. De beelden zeggen iets van onze identiteit.

details van de Burgers van Calais,  Auguste Rodin, helden, ja, zij wilden hun land terug van de Engelse overheerser.

Wellicht heeft dit pleidooi wat bijgedragen aan de stelling dat wel degelijk een nationale identiteit bestaat. Het is de taak van historische wetenschappers daarop te wijzen en het verleden te koesteren, omdat er veel van valt te leren. Kunstboeken, taxaties, lezingen, rondleidingen,  adviezen, essays,
contact via deze blog
drs jjj. artes admirans

Biografie Kenneth Wilkie Het dossier Van Gogh

Van Gogh publicaties
Column nr 491 dd 18 januari 2018

Het bezoek aan het Van Gogh museum bracht ons op het spoor van het boek van Kenneth Wilkie. Een journalist die anders dan een kunsthistoricus naar kunst kijkt. Bovendien was het voor deze journalist kritisch de wegen na te gaan die Vincent van Gogh had betreden. Hij had daarvoor een maand van zijn bazen gekregen en moest met een volledig verhaal terugkomen. Dat hij en passant nog een tekening ontdekte in Engeland wekte al evenzeer toentertijd beroering als heden ten dage dat de collectie van Van Fentener van Vlissingen een nieuwe Van Gogh tekening herbergt en nu te zien is in het Singer Museum te Laren. 

Maar eerst nog even terug naar het boek van Belinda Thomson onder de titel Van Gogh schilder. Een boek met fraaie reproducties en goede analyses van de schilderijen. Zij heeft verbanden gelegd tussen werken waar je zelf de samenhang van kunt ervaren. Aangezien in een bijlage een vermelding stond naar de catalogi van De La Faille en Jan Hulsker, lag het voor de hand om de catalogus van Jan Hulsker erbij te nemen omdat deze chronologisch zijn gerangschikt. Enige afwijkingen werden geconstateerd en dat ook aan de redactie van het Van Gogh museum gemeld. Bij een nieuwe druk is dat gemakkelijk te corrigeren.

Het boek van Kenneth Wilkie leest prettig en is meeslepend, omdat hij nog bronnen kon aanboren, die rechtstreeks naar het leven van Vincent van Gogh leidden. Dat was voor die journalist natuurlijk uiterst interessant en niets was hem teveel. Slapen in de open lucht, 's nachts doorwerken, eindeloze afstanden afleggen etc. etc. In de Nuenense periode ontmoette hij nog de hoogbejaarde molenaar Piet van Hoorn. Hij had vogelnestjes voor Vincent gezocht en aan Van Gogh gegeven. Daar heeft hij die fraaie tekeningen van gemaakt.  Maar ook werd er verteld, dat alle spullen die van Vincent over waren gewoon in de fik waren gestoken. De tekst van Wilkie  Toen Vincent tenslotte Nuenen verliet, raapte koster Schafrath ( hij had toen een atelier in een gebouwtje van de R.K. Kerk in Nuenen) alle "rommel" bij elkaar en verbrandde het zootje, Er waren enkele stapels doeken bij en tekeningen  die hij gedurende zijn verblijf in Nuenen had gemaakt. Arme Vincent, Ik herinner me dat ik erg verdrietig was, toen ik hoorde dat hij weg was ( Piet van Hoorn dus) Daar waar eenieder die aan onderzoek doet, stopt omdat er geen resultaat valt te behalen, gaat Wilkie telkens verder. legt andere verbanden en weet bronnen te vinden, die toentertijd onbekend waren. 
Al even verbijsterend is de gang van zaken met de spullen die Van Gogh in Saint Remy achterliet. En kist met doeken liet hij daar achter.   Wilkie schrijft hier het volgende : De zoon van de dokter van monsieur van Gogh, dr Peyron  vond de kist en liet de doeken aan zijn vriend zien, een jongen die Henri Vanel heette.De jongens besloten ze als doelwit te gebruiken voor hun spel met pijl en boog. Ze zetten de schilderijen op de trappen van de inrichting en schoten er gaten in tot ze helemaal aan flarden waren.  Alleen pas heel veel later, toen die rare schilder Van Gogh zo beroemd werd, realiseerden ze zich wat ze hadden vernield, Wie weet?  Och de mensen doen soms de gekste dingen op dit plekje van de wereld. 

Deze twee passages tonen duidelijk aan dat niet alle kunst voor altijd is. Een discussie op de VU had ook als onderwerp of je kunst voor de eeuwigheid maakt. Niet dus. Dat tonen deze twee voorbeelden wel aan. Hieronder treft u nog enkele zwart wit afbeeldingen aan van het boekwerk van Kenneth Wilkie

                                                                                                                                                                                                                               Cover van het boek van Kenneth Wilkie, afgebeeld staat Sien, de vrouw waarmede hij in Den Haag een relatie had.

                                                                                                                                                                                                                                               Foto van hoofd van de afdeling Zuster Epiphany. De relatie met de kloosterzusters  die Vincent verzorgden , was niet optimaal. Hij als protestant voelde zich niet senang bij deze katholieke zusters, die liefdevol de psychiatrische patiënten verzorgden.  Hij wilde ze ook niet afbeelden, maar als u de volgende afbeelding ziet van de stratenmakers, zoals dit schilderij heet, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat hij toch een paar zusters heeft afgebeeld net naast die dikke boom. De mevrouw op de voorgrond draagt een tas, kan ook zelfs nog een kloosterzuster zijn, maar die twee anderen zijn aan hun kloosterhabijt met rozenkrans duidelijk te herkennen.

                                                                                
                                                                             En zo gaat die eindeloze reeks wetenswaardigheden over het leven van Vincent van Gogh maar door. Eindeloos veel boeken zijn er geschreven over zijn ziektebeeld.  Dat heb ik nooit zo goed begrepen en het brengt je naar mijn mening niet verder om zijn werk beter te kunnen begrijpen, maar ja, zo heeft ieder zijn eigen opvattingen. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, bemiddeling etc. Contact via deze blog                                                                                                                                                                                                       

Een dagje van Gogh Museum Amsterdam

Van Gogh Schilder
Column nr 490 dd. 11 januari 2017

Precies een week geleden konden we nog net genieten van de bijzonder goed opgezette expo: Nederlanders in  Parijs. Omdat een cadeaubon van € 10.-- mij was toebedeeld als fan en kenner van Van Gogh en het museum, gingen we naar de museumshop op de eerste etage en vroegen of we hier die tien euro konden besteden. Dat was niet het geval. Dat kon alleen via de online webshop. Omdat het oog was gevallen op wat pastelkrijt dachten we, nou dat bestellen we dan via de online webshop. Het artikel was online niet te vinden en tevens bleek nog dat de tien euro pas verzilverd kon worden na een besteding van 35 euro. Ja. dan is alle lol eraf en leg je de bon terzijde. Niet dat we niets wilden kopen. De eindeloze rij van boeken, films en video van Vincent maakt je nieuwsgierig, omdat je graag alles wilt weten. De dienstdoende mevrouw die mij uiteenzette dat het slechts een online bon was, gaf toch nog een interessante tip omdat we in gesprek raakten over van Gogh en zijn einde te Auvers sur Oise.  Als je daar meer van wilt weten dat moet je het boekwerkje van Kenneth Wilky het dossier van Gogh gaan lezen. Is dat hier te koop, vroegen we. Nee, het is al een oud boekwerkje en allang niet meer in de handel. Dat prikkelde en meteen thuis zoeken en warempel : het was als tweedehands boekje te koop, daar besteld, geld betaald en ontvangen. De bevindingen blijft u even te goed, omdat slechts enkele passages zijn bestudeerd. De vorige eigenaar had het terdege tot zich genomen met notaties en strepen onder bepaalde passages. Een  zoeker dus naar alles wat om Van Gogh handelt.
De museumshop op de derde etage, bood meer interessante zaken. We vonden een interessant boek van Belinda Thomson : Van Gogh schilder. Jammer dat er geen bibliografie instaat en alleen wordt verwezen naar aanbevolen literatuur. Thomson kreeg als vermaard schrijver en kunsthistoricus opdracht van het Van Gogh Museum om Van Gogh als schilder te positioneren. Dat heeft ze werkelijk voortreffelijk gedaan, met name om haar boeiende analyses van de door haar gekozen werken, die ze in vier perioden had ingedeeld. :
1, Nederland en België 1853-1885
2. Antwerpen en Parijs 1885-1888
3. Arles                         1888
4. Arles Saint Remy
Auvers- sur-Oise           1889-1890

Een aantal reproducties die er het meest uitsprongen, ziet U hieronder

Hier ziet u uit de bovengenoemde perioden werken van Vincent. De eerste afbeelding van de oude kerktoren in Nuenen.  De toren is gesloopt, maar het fundament is nog te zien vlakbij het kerkhof, waar Vincent's vader ligt begraven. Het kerkhof was op slot, toen wij daar waren, maar in Nuenen zoals al eerder werd vermeld, zijn nog veel sporen van Vincent van Gogh te zien en te beleven. 

De tweede afbeelding is uit Parijs en heeft hij geschilderd uit het raam van het appartement van Theo Eindeloos veel streepjes en het lijkt een beetje pointillistisch. Vincent liet zich duidelijk wel door andere schilders en stijlen beinvloeden en zeker in Parijs werd zijn techniek stukken beter. Het derde u getoonde werk is uit de periode Arles. Al die details van schoorstenen, kerken en een puffend treintje worden door Belinda  fraai beschreven. De laatste afbeelding is uit Auvers sur Oise en Van Gogh kon niet alleen goed bloemen schilderen, maar het weergeven van bomen beheerste hij evenzeer. Hij had al  eens in zijn brieven opgemerkt, dat veel schilders geen olijfbomen konden schilderen. Dat was geen opschepperij, nee, hij kon dat ook veel beter. Buitengewoon verrast  werd een passage aangetroffen op pagina 164, waarin feitelijk het onderwerp van mijn bachelor scriptie staat vermeld met de volgende tekst 

Dit is een van Van Gogh's duidelijke uitspraken over zijn bijna religieuze devotie voor de natuur. die hem troost gaf zoals hij in jonger jaren in het christendom had gevonden. In mijn scriptie blijft het accent liggen op zijn geloof en die devotie voor de natuur vloeide daaruit voort. Kodera immers, de Japanse kunsthistoricus meende ook dat zijn religieuze afbeeldingen uit de natuurgodsdienst was te verklaren. Mijn mening blijft, dat van Gogh zonder zijn christelijke geloof geen Pieta had kunnen schilderen zoals die nu in het Museum in Amsterdam hangt. De troost van de religieuze afbeeldingen  waren van hem in die moeilijke periode bijzonder belangrijk en het schilder van Scheffer Christus consolator, betekende eveneens verschrikkelijk veel. Zo zie je maar weer, dat vele kenners ook veel  verschillende opvattingen hebben en dat zal ongetwijfeld de reden zijn waarom er zoveel over hem wordt geschreven . Het boek van Thompson is in de museumshop te koop. Kunstboeken, lezingen, adviezen, taxaties, rondleidingen etc. Contact via deze mail 

Van Gogh Museum met expo Nederlanders in Parijs

Nederlanders in Parijs 1789-1914

Column nr 489  dd 5 januari 2018

In de negentiende eeuw diende je als kunstschilder in Parijs te zijn, Daar gebeurde het immers en de avant-garde voerde de boventoon en zette nieuwe inzichten en stromingen in. De expo in het Van Gogh die nog tot en met zondag nog is te zien, is van hoge kwaliteit. Zorgvuldige opstelling en zeer informatief. Je krijgt veel panelen te zien die als vanen je attent maken op een tijdsgewricht of schilder en daarnaast heeft men op een paneel een plattegrond van het toenmalige Parijs uitgezet, waar alle ateliers van de Nederlandse schilders staan aangegeven. Maar ook fraaie foto's die je een goed beeld geven van het toenmalige Parijs. Een tableau van een groot aantal foto's van Breitner, waar hij het straatleven heeft gefotografeerd met paard en wagens, stilstaande paarden, mooie koetsen, maar nog geen enkele auto te bespeuren. Het geheel in is drie tijdvakken ingedeeld en geeft op die manier een prima kijk op het artistieke leven van de diverse kunstschilders die naar Parijs waren getrokken om daar hun carrière te maken. 

In vier zalen kan je rondzwerven om een indruk te krijgen van het leven en werken van de Nederlanders die hun geluk en fortuin in Parijs probeerden te zoeken. De meesten hadden succes

Al eerder werd in deze rubriek Kaemmerer behandeld omdat deze minder bekend is en deze keer een paar regels over Gerard van Spaendonk, die door zijn carriers in Frankrijk hier minder bekend is. Furore maakte hij met zijn bloemstillevens. Hierboven treft u daar een afbeelding van aan. Hij werd in 1746 geboren in Tilburg als zoon van een invloedrijk man die later burgemeester van Tilburg werd. Hij kon goed tekenen en wilde kunstschilder worden. Hij vertrok in 1764 naar Antwerpen om zich daar verder te ontwikkelen en vervolgde zijn reis in 1769 naar Parijs, waar hij door Walet, een vermogend man werd ontdekt en hem de ruimte gaf zich te ontwikkelen. Hij bood hem werkruimte aan in het Louvre. Zijn bloemstillevens gingen als warme broodjes over te toonbank en had veel opdrachtgevers. Een geziene man die in 1788 op uitnodiging bestuurslid werd van de  Academie. Zijn werk was dan ook in de voorname Salon te bewonderen. In 1822 overleed hij. Van Spaendonk had zich geliefd gemaakt bij de Franse upper ten. Hij had een gemakkelijk karakter, kon goed vriendschappen sluiten en was hoffelijk met een grote mate gezond verstand en Hollandse nuchterheid. Goede zaak dat deze onbekende kunstschilder nu eens een podium krijgt omdat er natuurlijk ook andere grote talenten zijn als Vincent van Gogh. 

Gelukkigerwijs waren we al vroeg in het museum en konden alles goed bekijken en in ons opnemen. Na enkele uren was het druk en hoorde je veel Frans, Spaans, Italiaans. Kon het niet nalaten nog maar weer een Van Gogh boek te kopen en de keuze viel deze keer op een boek van Belinda Thomson, van Gogh, schilder. Mooie reproducties en toegankelijke teksten. Een bibliografie ontbrak, maar wel stond er dat ze het onder bekwame leiding had gemaakt van de toonaangevende kunsthistorici  van het Van Gogh Museum. De expositie was buitengewoon boeiend en de moeite van de Amsterdam reis waard.  U heeft nog twee dagen om te gaan kijken, dan is het in Amsterdam afbreken en vervolgens opbouwen in Petit Palais in Parijs. Wilt u de expo daar zien, is een langere reis noodzakelijke. Kunstboeken, lezingen, adviezen, rondleidingen , taxaties schilderijen, contact via deze blog

drs jjj artes admirans