Een huishouden van Jan Steen

Jan Steen, een schilder van groepsportretten in kroegen en boerderijen

Column nr 365 dd 27 mei 2015

Het is, zeker in Noord-Holland nu de tijd van de kermissen en buitenactiviteiten als markten, exposities, Iedereen kent wel die huiselijke taferelen en zijn meest bekende schilderij, die je vaak al puzzelend te voorschijn kan toveren, is Het Sint Nicolaasfeest.  Het is een schilderij in het rijksmuseum en laat in het midden een meisje met een pop zien, dat toentertijd een Johannes de  Doper pop werd genoemd, een rage blijkbaar in die tijd.. In haar linkerhand heeft ze een emmer vol snoepgoed. Een afgebeelde jongen heeft een kolfstok gekregen en de bal ligt bij de voet van zijn moeder. Een grotere jongen met een pruillip, omdat hij niet heeft gekregen wat hij graag wilde, wordt door zijn grootmoeder gewenkt om te kijken achter de gordijntjes van de bedstee, waar blijkbaar zijn cadeautje nog ligt. Jan Steen is buiten een geweldige groepsportrettist een verteller en zijn schilderijen hebben veel te vertellen. Enkele markante werken zijn van hem onder meer:

1. Dansende boeren bij een herberg , 1650-1652 Mauritshuis, Den Haag

2. De dorpsbruiloft, 1652,  Historisch Museum Den Haag

3. De Leidse bakker Arend Oostwaert en zijn echtgenote  Catharina Keyzerswaert, 1659, Rijksmuseum Amsterdam

4. De herbergtuin, 1663, Gemaldegalerie, Berlijn

5. Het Driekoningen feest, 1662, Museum of Fine Arts, Boston

Je kunt zijn werken betitelen als volkskunst als het gaat om zijn onderwerpen, dichtbij het alledaagse gewone leven. Dat zeggen bovengenoemde titels, maar ook titels als  Doktersbezoek, De Kaartspelers etc. Ook schilderde hij bijbelse onderwerpen, maar om die schilderijen echt bijbels te laten zijn, zoals Rembrandt dat wel kon, is voor Jan Steen nog een stap te ver. Daarom werd onderstaand schilderij gekozen, omdat het een late aanwinst is van het Rijksmuseum ( 2005) en enorm veel zegt over het werk van Jan Steen. Je ziet op de achtergrond de grote kerk van Delft en verder een onnatuurlijke setting van de burgemeester op de stoep van zijn grachtenpand met naast hem zijn dochter afgebeeld in een klein postuur. Aan de andere zijde staat een bedelares met een kind.  Achter de personen is links het Prinsenhof afgebeeld. Vroeger was dat het Agathaklooster en dat gebouw was in 1597 het hoofdgebouw geworden van de Kamer van Charitaten, zeg maar de kamer van liefdadigheid of naar onze tijd vertaald; Sociale Zaken, waar men bijstand en steun kon aanvragen. Een beeld van rijk tegen arm, De verantwoordelijkheid van de burger wordt vertegenwoordigd door het gezag middels het beeld van de Kerk en het overheidsgebouw met daartegenover de vrouw met kind die komt bedelen. Het papier in de hand van de burgemeester geeft aan dat hij de helpende en legitieme hulpverlener is. Tevens laat zijn strenge blik zien, dat hij haar verzoek eerst ernstig zal overwegen om te voorkomen, dat klaplopers misbruik gaan maken van gemeentelijke hulp. Daarom komt de vrouw ook bedelen met haar kind, dat ook in armoedige omstandigheden leeft.       

Een anonieme Britse instelling had het oog ook laten vallen op dit schilderij, maar kon uiteindelijke de twaalf miljoen euro niet bij elkaar harken. En het Rijksmuseum dan ? Nederland heeft een Postcodeloterij, een vereniging Rembrandt en goede onderhandelaars en zo kwam het in het Rijksmuseum. Geniet van de schone kunsten, schilder zelf, aquarelleer, fotografeer, sport, dans, wandel en wees een prettig medemens voor uw omgeving. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, adviezen, taxaties etc. j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj, artes admirans

Jan Steen  De zogenaamde burgemeester van Delft  en zijn dochter, olieverf op doek, gesigneerd 1655, Rijksmuseum Amsterdam

Willem Gerard Hofker 1902-1981

Veel onbekende talenten

Column nr 364 Pinksterweekend 2015

Tijdens mijn studie aan de VU viel onze verplichte studiereis naar Berlijn precies in het Pinksterweekend en dat is in dit dorp al meer dan 80 jaar een grote happening met Pinksterspelen, sport en kermis en veel reuring. Op eerste Pinksterdag toentertijd vertrek vanaf luchthaven Rotterdam naar Schonefeld in Berlijn. Het enige compromis dat de docent mij gaf, was een dag later afreizen naar  Berlijn, maar dat schoot ook niet op en de studiereis helemaal verzetten, daar kon geen sprake van zijn omdat alles was geboekt en musea gereserveerd, Veel moeite werd besteed om erachter te komen of de Manet, de Monets en de Cezanne aanwezig waren in desbetreffende musea. Altijd worden er tijdens zulke reizen ontdekkingen gedaan als het gaatom verrassingen. Zo konden we een grote collectie van het MOMA uit New York in Berlijn bewonderen. Ja, wel drie uur in de rij. Dat wel. Voor de keuze van deze column waren er twee mogelijkheden. Verder ingaan op het thema religie binnen de kunst van Vincent van Gogh, Over dit onderwerp werden interessante zaken ontdekt in het boek Van Gogh achterna, een werk van de schrijver  Marinus Schroevers, filosoof en de fotograaf  Dirk de Herder. Maar in de vorige column is daar al over van gedachten gewisseld vanwege het feit dat dit thema onderwerp was van mijn bachelorscriptie in 2005, nu alweer tien jaar geleden. Waar mijn keuze op viel was een passage uit een grappig boekwerkje onder de prikkelende titel ;Kunstgeschiedenis voor in bed, op het toilet of in bad. Ja, dat maakt nieuwsgierig en de passage waar het over gaat is niet gelezen op een van voornoemde locaties, maar gewoon in de tuin  van mijn woning bij mooi weer. Het gaat om Willem Gerard Hofker, die paneeltjes had gekregen van Jozef Israels om die te beschilderen. Vader Hofker was bevriend met de schrijvers van de  Beweging van Tachtig, maar evenzeer met Hendrik Breitner, Willem Witsen en Jozef Israels. Deze Hofker werd een bekende portrettist en in 1936 kreeg hij van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij een opdracht om een portret te maken van onze koningin Wilhelmina, dat zou komen te hangen in het kantoor te Batavia. Wim Hofker en zijn vrouw Maria Rueter werden uitgenodigd om bij de officiële overhandiging aanwezig te zijn. Zij kregen daarbij een rondreis van vijf manden cadeau om de bewoners en het land beter te leren kennen. Die vijf maanden werden enkele jaren, waarin hij van tijd tot tijd naar Nederland terugkwam. Hofker werd vooral bekend door de vele portretten van sprookjesachtige mooie Balinese meisjes.In 1939 konden Wim en Maria niet terug wegens de oorlogsdreiging in Europa. Beiden werden in 1943 geïnterneerd in een Jappenkamp. Hij heeft zijn vader nooit meer gezien, die overleed vlak voor de bevrijding. Het portret van Wilhelmina was een slecht lot beschoren. Het werd door de Japanners openbaar verbrand op het Koningsplein te Batavia. Wim Hofker had echter nog de werktekening, die hij zorgvuldig opnieuw uitwerkte en aan de Koninklijke Paketvaart Maatschappij geschonken.  In 1950 werd hij -na de troonsbestijging van Juliana- gevraagd haar te portretteren. In 1946 was hij teruggekeerd uit Indonesië. Hofker verwierf naam en faam als de schilder van Bali. Ook maakte hij veel schilderijen  van landgoederen en kastelen en illustreerde veel boeken van de schrijver Ton Koot met Amsterdamse stadsgezichten.
Kende U dat verhaal van Wil Hofker? In die zeven jaar VU en eerder al tijdens studie was dit verhaal nooit gepasseerd. In ieder geval boeiend omdat het bewijst dat kunst over grenzen en oceanen gaat en het leven van mensen een meerwaarde geeft. Geniet, van de schone kunsten, van moeilijk te verstane kunst, wandel, fiets, kies een boeiend museum uit en wees een prettig medemens. Kunstboeken, lezingen, essays, rondleidingen, adviezen bij exposities, taxaties, j.j.jong@quicknet.nl
drs jjj, artes admiran

sWillem Hofker, portret Wilhelmina, kantoor Ned. Paketvaart Maatschappij,  Batavia., Op Koningsplein te Batavia verbrand door Japanse bezetters

Museum Kranenburgh te Bergen NH timmert aan de weg

Huize Kranenburgh actief met exposities

Column nr 363

Frans Huysmans, detail van Danszaal de Rustende Jager te Bergen NH 1914

Olieverf op doek,  151 x180.3, collectie Boendermaker  1958, nu kerncollectie  Huize Kranenburgh

De Noordkop van Noord-Holland kent slechts enkele bekende musea. Het Westfries Museum in Hoorn, Het Zuiderzeemuseum van Enkhuizen, het Stedelijk Museum te Alkmaar en tot voor enkele jaren het Scheringa Museum te Spanbroek met vijftigduizend bezoekers ieder jaar en Museum Kranenburgh te Bergen NH. Dat laatste museum heeft een metamorfose ondergaan na de verbouwing en het samengaan met Kunstenaarscentrum Bergen/ De heer Wieringa weet de gang er goed in te houden en weet met boeiende expositie veel Noord-Hollanders naar het museum te trekken. De Lucebert museum met een gebouwde kopie van zijn atelier was een groot succes en de huidige expositie met werken uit de collectie Kranenburgh die onlangs is gestart, mag er ook zijn, Een detail van een werk, kunt u als voorproefje hierboven bewonderen. De expositie sluit mooi aan bij de expositie van de Bergense School welke in 2013 in het Stedelijk Museum van Alkmaar werd gehouden. Buiten ruimte voor moderne kunst, kon je een etage lager genieten van al die bekende Bergense namen als Dirk Filarski, Arnout Colnot,  Kees Maks, buitenpoorter Jan Sluijters,  Mathieu en Piet Wiegman, Frans Huysmans en Harrie Kuijten. Met deze namen, buiten dan nog Fauconnier, heb je wel de kern van de grote Bergense schilders te pakken. De discussie over de school laten we hier buiten beschouwing, daar is in een eerdere column aan de hand van het boekwerk van  Lies Netel al aandacht aan besteed.  Evenmin hebben we het hier over de op te plakken  hondenpenning, die je nog steeds krijgt als je het museum wilt bezoeken. Enige werken die u beslist niet aan uw aandacht mag laten ontsnappen zijn de volgende :

                                                   1.  Jan Sluijters, portret van mevrouw  van de Vuurst de Vries-Godzn, 1914

2.  Matthieu Wiegman, Oude Hof,  1918

               3. Harrie Kuijten, Heerengracht met orgeldraaier, 

                  4. Arnout Colnot Damlander polder bij Bergen  1910

Het is een betrekkelijk willekeurige keuze, maar deze werken geven wel een tijdsbeeld van de schilderkunst in het begin van de twintigste eeuw. Buitengewoon ludiek is in tuin van het museum het netwerk van touwen, met schommels eraan, boomhutten, loopplanken etc. Iedere keer als je komt is het netwerk weer groter geworden en het is de bedoeling dat het ook weer wordt afgebouwd. Het is een bewijs dat sommige kunst niet voor altijd wordt gebouwd en tijdelijk is en kunst is nu eenmaal niet in een definitie samen te vatten. Een kenmerk is echter essentieel, het moet origineel en persoonlijk zijn. Gaat dit buitenmuseum de concurrentie aan met het Stedelijk te Alkmaar, het gaat er op lijken. Goede zaak, het stimuleert en houdt de geesten scherp. Geniet van al dat moois in Bergen en  Alkmaar, wees creatief, fiets, wandel, schilder, aqualleleer, ga, verhalen schrijven of leef je uit in je volkstuin, maar wees bovenal een prettig mens voor de mensen om je heen. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, essays, taxaties, adviezen bij exposities, j.j.jong@quicknet. net

drs jjj, artes admirans

                                                                 

Late Rembrandt

Veel beroemde Rembrandts  nu fysiek te bewonderen

Rembrandt van Rijn, Jacob zegent de zonen van Jozef, olieverf op doek, 1656, nr 100 in de catalogus van de expositie. Gemalde galerie, Kassel

Column nr 362

Natuurlijk stond deze expositie waar een enorme publiciteit aan voorafging op mijn lijstje voor een bezoek, evenals de Haage School expositie in het Haags Gemeentemuseum. Wij werden uitgenodigd door een van onze kinderen om met zijn allen op vier mei een familiedag te houden en het reisdoel was  Amsterdam met een bezoek aan het Rijksmuseum. De ouders vonden het belangrijk hun kinderen te vertellen over Rembrandt, de Nachtwacht etc. Tegen de jongens zei ik, zoek dat hondje op dat schilderij en dat meisje dat een kip aan haar poot vasthoudt. Even was er nog een discussie dat zij alleen een kippenpoot vast had, maar de jongens zeiden dat zij een echte kip hadden gezien. Natuurlijk ook even naar de afdeling waar dat gevechtsvliegtuig staat opgesteld en dat fraaie werk van Jan Schoonhoven met dat reliefwerk. Schoondochter had een passe-partout voor twee personen en de beide opa's mochten naar de Late Rembrandt. Dat hield dat we redelijk snel bij de expositie waren, maar zoveel publiek tref je eigenlijk alleen aan bij beslissingswedstrijden bij voetbal zoals onlangs de bekerwedstrijd PEC-Groningen. De vele etsen en pentekeningen die slecht belicht waren vanwege de kwetsbaarheid waren moeilijk te bestuderen en voor de vele schilderijen die vanuit de hele wereld waren ingevlogen stonden steeds massa's mensen. Nimmer zoiets meegemaakt, ook niet bij de vorige grote Rembrandt tentoonstellingen.  Het kan ook zijn dat de expositie te compact was samengesteld, want een suppoost vertelde, dat het alle dagen steeds zo druk is. Een selectie van de meest aansprekende ( buitenlandse) schilderijen gaan hier even de revue passeren.
1, Zelfportret op 63 jarige leeftijd - National Gallery Londen
2, Zelfportret als Zeuxis met baret en lange sjaal over schouder  Walraf-Richartz- Museum Keulen
3  Portret van men met grote hoed en vrouw met struisvogelveer  Nat. Gallery of Art Washington 
4. Portret Catrina Hooghsaet  Penrhyn Castle, Gwynedd
5,.Portret Jonge vrouw met schoothond .In heur haar prachtig sieraad, Art Gallery Ontario, Toronto
6. Topstuk Juno rechterhand rust op scepter . Nat. Gallery Londen
7. Topstuk Samenzwering Claudius Civilis, chromosoom, Kon.Zweedse Ac,  Stockholm
8. Topstuk Lucretia, In rechterhand dolk, Minneapolis Inst. of Arts Minneapolis
9. Familieportret, drie kindertjes, meisje met bloementuiltje, Herzog A. Ulrich Mus. Braunschweig
10. Lezende oude vrouw, Op haar schoot een boek, Buccleuch Coll. Boughton House,Northhamsire
11, Man in wapenuitrusting, prachtige helm, zwaard, rode mantel Kelvingrove Gallery,Glasgow
12. Topstuk Jacob zegent  kleinzoon,zoon van Jozef, tulband Jozef,rode mantel Gemaldegalerie Kassel ( zie hierboven afbeelding)
13. Mooiste werk van expositie : Presentatie Simeon in de tempel, fraaie baard, lief kindje, Nat. Museum Stockholm. 
Een aanrader dus, was onder de indruk van de goede staat van alle werken. Geniet van het voorjaar, van mooie muziek, wees creatief en vooral een prettig mens voor uw omgeving. Kunstboeken, adviezen, lezingen etc .contact via deze blog
drs jjj artes admirans