Column nr 341 dd 27 augustus 2014
het atelier van Gustave Courbet, musee d Órsay Parijs, 1855 afmeting 2.63 meter x 5.98 meter
De opbouw van dit schilderij is die van het middeleeuwse triptiek. In het midden zit Courbet, die werkt aan een landschap. Achter hem een vrouwelijk naaktmodel. Haar naaktheid wordt gedeeltelijk verhuld door een groot wit kleed dat daar op de grond ligt. Aan de andere kant van de schilder - op deze foto wat moeilijker te zien omdat het precies in de vouw van het boek ligt- een jongen met een een hond. Het is wat Courbet betreft een verzet tegen de hiërarchische ordening van de beeldgenres. De schilder verkiest de landschapskunst en het werkelijke leven boven de traditionele historieschilderkunst. Uit protest dat zijn werken niet in de Salon mochten hangen, had hij in 1855 een alternatieve salon opgericht met zijn werken, waaronder bovengenoemd werk. Dat was de jury van de salon toch te bar en hij mocht elf schilderijen in de Salon hangen uitgezonderd dan het schilderij van de vorige column en het schilderij hierboven. Aan de linkerzijde van het schilderij laat hij het gewone volk figureren zoals een jager, een handelaar in eenvoudige kledij. Aan de rechterzijde de gegoede burgerij, de bourgeoisie, uitgedost met hoofddeksels, fraaie omslagdoeken en een figuur die zich in een boek verdiept, als symbool van een intellectueel. Als centrale figuur in het midden wil hij de verbindingsschakel zijn tussen deze twee maatschappijklassen. Hij wil die groepen samenbrengen. De uitbuiters en diegenen die uitgebuit worden. De kunstcriticus Werner Hoffmann is van mening dat Courbet zich bij dit werk heeft laten inspireren door de honderdguldenprent van Rembrandt. Op gelijkenis van de compositie zou je zoiets kunnen denken. Christus staat op die prent in het midden met aan zijn linkerzijde de Schriftgeleerden en Farizeeën en aan de rechterzijde het gewone volk. Het zou zomaar kunnen, maar het kan ook Courbet 's eigen kwaliteit als ontwerper kunnen zijn. Volgens Hofmann schildert Courbet een landschap om de natuur als echte altijd blijvende realiteit weer te geven. De natuur bindt, schept gemeenschap en zuivert de mens van zorgen. Ook de vrouw, die achter Courbet als naakt poseert, is afgebeeld als natuurlijke maat van alle dingen en staat in een tijdloze verhouding tot de schilder evenals de jongen die bewonderend naar de schilder en zijn schilderij kijkt. Het is onwaarschijnlijk - zo meent Hofmann- dat hij haar nog wil portretteren in het landschap. Zij staat daar te wachten tot Courbet de laatste hand aan het schilderij heeft verlegd om vervolgens aan het naaktmodel te gaan werken. Ook hier de natuurlijke maat van alle dingen en daar past de vrouw in als drager van het nieuwe leven. Meer een personificatie, zoals ook alle andere afgebeelde personen een stuk maatschappij vertegenwoordigen, anoniem en willekeurige figuren. De afmeting van het werk is van die grote historie en schuttersstukken. Is Courbet een keer in Amsterdam geweest en kende hij dergelijke grote werken.? Feit is dat de Franse schilder er op uit was om de harde realiteit te tonen en daartoe was hij met zijn schilderskwaliteiten uitstekend in staat. De schilderijen zijn door mij gezien al vele jaren terug bij bezoek aan het d' Órsay. Het was in de periode voor mijn studie kunstgeschiedenis. Met de huidige kennis is een bezoek aan het d' Órsay natuurlijk veel interessanter. Als u dus op de Parijse tour gaat, vergeet dan niet het museum te bezoeken en met de bovengenoemde kennis het schilderij in al zijn aspecten te bekijken. Als U dat heeft gedaan, wil ik graag uw commentaar wel horen. Geniet daarvan, leef, wees creatief, schrijf, teken, schilder, boetseer, sport of lees een goed boek en vergeet niet in beweging te blijven. wandelend of fietsend. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, adviezen etc.j.j.jong@quicknet.nl
drs jjj artes admirans
