Een huishouden van Jan Steen

Jan Steen, een schilder van groepsportretten in kroegen en boerderijen

Column nr 365 dd 27 mei 2015

Het is, zeker in Noord-Holland nu de tijd van de kermissen en buitenactiviteiten als markten, exposities, Iedereen kent wel die huiselijke taferelen en zijn meest bekende schilderij, die je vaak al puzzelend te voorschijn kan toveren, is Het Sint Nicolaasfeest.  Het is een schilderij in het rijksmuseum en laat in het midden een meisje met een pop zien, dat toentertijd een Johannes de  Doper pop werd genoemd, een rage blijkbaar in die tijd.. In haar linkerhand heeft ze een emmer vol snoepgoed. Een afgebeelde jongen heeft een kolfstok gekregen en de bal ligt bij de voet van zijn moeder. Een grotere jongen met een pruillip, omdat hij niet heeft gekregen wat hij graag wilde, wordt door zijn grootmoeder gewenkt om te kijken achter de gordijntjes van de bedstee, waar blijkbaar zijn cadeautje nog ligt. Jan Steen is buiten een geweldige groepsportrettist een verteller en zijn schilderijen hebben veel te vertellen. Enkele markante werken zijn van hem onder meer:

1. Dansende boeren bij een herberg , 1650-1652 Mauritshuis, Den Haag

2. De dorpsbruiloft, 1652,  Historisch Museum Den Haag

3. De Leidse bakker Arend Oostwaert en zijn echtgenote  Catharina Keyzerswaert, 1659, Rijksmuseum Amsterdam

4. De herbergtuin, 1663, Gemaldegalerie, Berlijn

5. Het Driekoningen feest, 1662, Museum of Fine Arts, Boston

Je kunt zijn werken betitelen als volkskunst als het gaat om zijn onderwerpen, dichtbij het alledaagse gewone leven. Dat zeggen bovengenoemde titels, maar ook titels als  Doktersbezoek, De Kaartspelers etc. Ook schilderde hij bijbelse onderwerpen, maar om die schilderijen echt bijbels te laten zijn, zoals Rembrandt dat wel kon, is voor Jan Steen nog een stap te ver. Daarom werd onderstaand schilderij gekozen, omdat het een late aanwinst is van het Rijksmuseum ( 2005) en enorm veel zegt over het werk van Jan Steen. Je ziet op de achtergrond de grote kerk van Delft en verder een onnatuurlijke setting van de burgemeester op de stoep van zijn grachtenpand met naast hem zijn dochter afgebeeld in een klein postuur. Aan de andere zijde staat een bedelares met een kind.  Achter de personen is links het Prinsenhof afgebeeld. Vroeger was dat het Agathaklooster en dat gebouw was in 1597 het hoofdgebouw geworden van de Kamer van Charitaten, zeg maar de kamer van liefdadigheid of naar onze tijd vertaald; Sociale Zaken, waar men bijstand en steun kon aanvragen. Een beeld van rijk tegen arm, De verantwoordelijkheid van de burger wordt vertegenwoordigd door het gezag middels het beeld van de Kerk en het overheidsgebouw met daartegenover de vrouw met kind die komt bedelen. Het papier in de hand van de burgemeester geeft aan dat hij de helpende en legitieme hulpverlener is. Tevens laat zijn strenge blik zien, dat hij haar verzoek eerst ernstig zal overwegen om te voorkomen, dat klaplopers misbruik gaan maken van gemeentelijke hulp. Daarom komt de vrouw ook bedelen met haar kind, dat ook in armoedige omstandigheden leeft.       

Een anonieme Britse instelling had het oog ook laten vallen op dit schilderij, maar kon uiteindelijke de twaalf miljoen euro niet bij elkaar harken. En het Rijksmuseum dan ? Nederland heeft een Postcodeloterij, een vereniging Rembrandt en goede onderhandelaars en zo kwam het in het Rijksmuseum. Geniet van de schone kunsten, schilder zelf, aquarelleer, fotografeer, sport, dans, wandel en wees een prettig medemens voor uw omgeving. Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, adviezen, taxaties etc. j.j.jong@quicknet.nl

drs jjj, artes admirans

Jan Steen  De zogenaamde burgemeester van Delft  en zijn dochter, olieverf op doek, gesigneerd 1655, Rijksmuseum Amsterdam